Phùng Thượng Thư Ký

Phiên âm chú giải

Đây là bản được đăng trên trang sontrungthutrang. Những khác biệt với bản phiên âm trên blog sontrungthutrang:

-Chữ nghiêng là phiên âm khác.

-Chữ đậm là chữ sót (bị bỏ sót).

Chữ gạch chân là nguyên chú của chính văn

Chữ trong ngoặc đơn là do font chữ không có.

Theo cách ghi chép, chúng tôi tạm chia ra làm bốn phần.

馮尚書記

PHÙNG THƯỢNG THƯ KÝ

順德年號

Thuận Đức niên hiệu

Phần 1

運中元𥙩𢆥庚子

1,vận Trung Nguyên lấy năm Canh Tý

節小寒𣃣課冬天

tiết Tiểu Hàn vừa thuở Đông thiên.

十二月上旬

Thập Nhị nguyệt Thượng tuần

亥穹所役扲權

Hợi Khung sửa việc cầm quyền,

仍所沒陣買安𦊚皮

nhưng sửa một trận mới yên bốn bề.

路路𩃳兔迎掑

5. lồ lộ bóng Thỏ nghiêng kề,

𨨨鐄𤑟𧡊𣃣欺𩈘𧏵

Chiêng Vàng ló thấy vừa khi mặt rồng.

傘焒扛𩂏𠑖太乙

tản lửa giăng che ngôi Thái Ất

課𢬣車日扶蓮

thuở tay xe nhật phù lên,

漏漏午正當天

làu làu ngọ chính đương thiên,

𤎜𤐝世界山川賒𧵆

10. rạng soi thế giới sơn xuyên xa gần.

援茹澤蔭淡潤

vẹn nhà trạch ấm đượm nhuần,

迎樁𨢇菊隊旬𠶆𡅳

nghiêng thùng rượu cúc đôi tuần mời khuyên.

合伴賢仍𠊚知己

hợp bạn hiền những người tri kỷ,

𨷑圖䀡論理初𠉞

mở đồ xem luận lý xưa nay,

仍勾珠宝逻台

15. những câu châu báu lạ thay,

憑刀扯渃閉𠉞坤尋

bằng dao chẻ nước bấy nay khôn tìm.

鐄衣高價餘𠦳

vàng ấy cao giá dư nghìn,

強𥆾強𧺀強印強牟

càng nhìn, càng thắm càng in càng mầu.

唸味道𡄎𥹰買別

nếm mùi đạo gẫm lâu mới biết,

鑿工𢚸嗎節嗎空

20.tạc công lòng mựa tiết mựa không.

埃和学特神京

ai hòa học được Thần Kinh

𢖮罗﨤𨆢圣明旬尼

ắt là gặp lối Thánh Minh tuần này.

圣賢𡃹祝𨢇醝

Thánh Hiền chén chuốc rượu say,

渃𢝙盘泊撫𢬣嘹唭

Nước vui bàng bạc vỗ tay reo cười.

吏䀡𧡊事𠁀上古

25. lại xem thấy sự đời thượng cổ,

貉竜君罗祖渃些

Lạc Long Quân là tổ nước ta,

所𢀨𦊚𣷭𧵆賒

sửa sang bốn bể gần xa,

爫𤤰南越泣和兜兜

làm vua Nam Việt khắp hòa đâu đâu.

(年最) 𦓅享特𢀨𢀭

tuổi già hưởng được sang giàu,

𠦳𢆥飭跬治𥹰𠑖𨱽

30.ngàn năm sức khoẻ trị lâu, ngôi dài.

簡編呐蒸𠁀外紀

giản biên nói chưng đời ngoại kỷ,

論正統買計自丁

luận chính thống mới kể từ Đinh.

先皇(年最)群浮生

Tiên Hoàng tuổi còn phù sinh

旗𦰤習陣用兵𡨌同

cờ lau tập trận dụng binh giữa đồng.

應恬自課𨖅滝

35.ứng điềm từ thuở sang sông,

昂滝高御黄竜瑞(令善)

ngang sông cao ngự Hoàng Long thụy lành.

天書定㐌 (火呈) (火呈)

Thiên thư đã định rành rành,

木山同𡦂習情𢧚勾

Mộc sơn đồng chữ tập tành nên câu:

木根沓沓

39.mộc căn đạp đạp,

木表青青

mộc biểu thanh thanh,

禾刀木落

Hòa Đao Mộc lạc

十八子成

Thập Bát Tử thành

東阿入地

Đông A  nhập địa

奇木再生

Kỳ Mộc tái sinh,

震宫現日

Chấn cung hiện Nhật

兑宮隱

Đoài cung ẩn  [ tinh

Lục Thất nguyệt gian

thiên hạ thái bình.

49. một câu là một hữu tình

50. đời đời nước có điềm lành đế vương.

ra tay phủ trị bốn phương

đời đời nước có đế vương ở Trời.

Hòa Đao Mộc lạc Lê dân

Thập Bát Tử thành họ Lý đổi thay.

55. Đông A nhập địa Trần danh,

họ Trần từ đế đời tay Chiêu hoàng

trên ngôi vẹn nghiệp Đào Đường,

giúp tay rủ áo âu vàng đặt an.

đất Lam Sơn vua Lê Thái tổ,

60.Thiên giúp uy cây cỏ dụng binh,

ấy là Kỳ Mộc tái sinh,

ra tay giúp lại đế kinh vẹn toàn.

sửa sang tám cõi đều an,

man di củng phục bể thuyền non cao.

65.sự lạ thay Chấn cung hiện Nhật,

bên Đông phương giữa đất Cổ Trai

Thái Tử bảo vị lên ngôi,

Thần Kinh thoắt lại năm đời thánh minh.

lại nói  Đoài cung ẩn tinh

70. Tây Đô Trịnh thị đặc danh tướng tài.

Tướng tinh về ẩn phương Đoài.

Tây Đô chốn ấy tượng trời định vi

Quỷ Ma chật vật đổi dời.

bây giờ thiên hạ xem ngày bằng đêm.

75. ngồi thấy những sương nghiêm tuyết lạnh

loài cừ khôi cậy mạnh hung hăng.

đua nhau làm sự bất bằng

giết người lấy của nhung nhăng đã buồn.

khoe khoang sức mạnh tài khôn,

………..  能仁義芾群愛恩

80. nào ]  hay nhân nghĩa nào còn ái ân.

只算謀毒害人

chỉ toan mưu độc hại nhân.

𨕭頭庄虎𡗶神撫𩂏

trên đầu chẳng hổ Trời Thần phủ che.

仍称車扶黎滅莫

những xưng xe phù Lê diệt Mạc

改寃家𠊛恪折饒

cái oan gia người khác giết nhau.

芾埃㐌忍埃兜

85. nào ai đã nhịn ai đâu,

水戰步戰默油懺生

thủy chiến, bộ chiến mặc dầu sắm sanh.

䀡𣈗習陣用兵

xem ngày tập trận dụng binh,

爫朱天下蒼生炭淋

làm cho thiên hạ thương sinh thán lầm.

渚曾𧡊古今事逻

chưa từng thấy cổ kim sự lạ,

沒丁蛮嫁祸閍民

90. một đứa Man giá họa muôn dân,

𩾛算𢚸毒與閍分

cưu toan lòng độc dữ muôn phân.

都饒怪毒閍民自尼

đua nhau quái độc muôn dân từ này.

𤾓户埃庄珠眉

trăm họ ai chẳng chau mày,

英雄埃庄勾眉菱菱

Anh Hùng ai chẳng cau mày lăng xăng.

Tạm dịch và chú giải:

Thượng thư họ Phùng chép

Niên hiệu Thuận Đức là năm 1600, đời Lê Kính Tông. Niên hiệu này dùng duy nhất 01 năm.

1.  Vận trung nguyên Giáp Tý năm 1564-1623, năm Canh Tý 1600 thuộc vận này.

2.  Câu này thiếu câu chú của chính văn: Thập Nhị nguyệt Thượng tuần = đầu tháng 11.

3.  Chữ Khung 穹 thường dùng chỉ vòm trời, Hợi Khung là vòm trời phương Hợi, bắc tây bắc. Nhà Mạc rút lên Cao Bằng là thuộc phương hướng này. Tử Vi đế tòa cư cung Hợi, Hợi Khung là phiếm chỉ ngôi vua. Khả năng chỉ về việc nhà Mạc tái chiếm Thăng Long năm 1600.

5. Bóng Thỏ: là mặt trăng, cũng là chỉ hoàng hậu. Có vẻ ám hợp với việc mẹ Mạc Mậu Hợp xưng là Quốc mẫu, lên thay ngôi báu, vào tháng 6 năm Canh Tý-1600

6. Chiêng Vàng: chỉ mặt trời, cũng là chỉ vua. Có vẻ ám chỉ Mạc Kính Cung.

11. Trạch ấm: ơn che trở của đời trước thấm nhuần đến đời sau.

20. Mựa: tiếng ta thời trước, nghĩa là: chẳng, không. Ở đấy ý là chẳng nói lộ ra, cũng chẳng giữ kín; đây là dùng các câu đố (ẩn ngữ), để nói về Thiên Cơ.

21. Thần Kinh 神京 là kinh đô, ở đây chính ra phải là chữ Kinh 經 tức là Sách Thần.

31. Ngoại Kỷ 外紀 là phần lịch sử trong sách Sử Ký của ta, chép việc trước thời Đinh, từ thời Đinh gọi là Bản Kỷ.

39. Chữ Đạp Đạp  沓沓 là do nhầm, đúng ra là Yểu Yểu 杳杳 , vì tự dạng giống nhau.

46. Sau móc vuông [ là không có ảnh chính văn.

80. Trước móc vuông [ là không có ảnh chính văn.
90. Đứa Man, Man đây là chỉ người thiểu số, ám chỉ man di mọi rợ.

Đoạn này thể hiện rõ việc bài Trịnh mà phù Mạc, quyết không phải do Phùng Khắc Khoan làm. Đây là do người biết Sấm Ký của Trình Quốc Công làm, ngụy tạo thêm để cổ súy cho nhà Mạc, phù hợp với giai đoạn lịch sử những năm 1600.

trang 1

ba dòng đứng bên phải thuộc trang 2

Phần 2

書堂因課外軒

95. thư đường nhân thuở ngoài hiên,

劄爫沒習底傳埋𣦍

chép làm một tập để truyền mai ngay.

辛未𣎃衣𢆥𠉞

Tân Mùi  tháng ấy năm nay.

𥉫𨕭𩄲㐌𩂏𣈙衛東

trông lên mây đã che rày về đông.

日宮兑缺蛟竜

Nhật cung Đoài khuyết giao long,

𠄼湖船羕坎宮並同

100. năm hồ thuyền dạng Khảm cung tịnh đồng.

闖江自北至東

Sấm Giang tự Bắc chí Đông,

陀江南木𠁑𣳔南阿

Đà Giang Nam mộc dưới dòng Nam a.

江南准衣永家

Giang Nam chốn ấy Vĩnh Gia,

陀江准衣𥏋罗永江

Đà Giang chốn ấy tên là Vĩnh Giang.

𡢐𡑴𡶀木排昂

105. sau đền núi mọc bày ngang,

昆山撫𥒥石床於𨕭

Côn Sơn phủ đá thạch sàng ở trên. (sai thứ tự)

(罢七)𨑮𠄩𡶀於連

bảy mươi hai núi ở liền,

江南罗准圣賢仙宮

Giang Nam là chốn Thánh Hiền, Tiên cung.

應兵所駐爫双

ứng binh sở trú làm song,

盧賢(口祿)圣了𥪝埃疑

110. lừa Hiền lọc Thánh nẻo trong ai ngờ.

𨁡 𠁀王帝番初

nối đời Vương Đế phen xưa,

唐卢三代群徐典𠉞

Đường Ngu Tam Đại còn chờ đến nay.

儒道釋共別𠄩

Nho, Đạo, Thích cũng biết hay.

学𥙩場学底𠉞英用

học lấy trường học để nay anh dùng.

約及翁呂太公

115. ước gặp ông Lữ Thái công,

共張子房朗吱

cùng Trương Tử Phòng rạng che.

假爫翁士翁圭

giả làm thầy Sãi ông quê,

几尊𠊛謗是非庄常

kẻ tôn người báng thị phi chẳng thường.

民圭庄別帝王

dân quê chẳng biết đế vương,

謗箕讒怒𤤰兜旦𨉟

120. báng kia sàm nọ vua đâu đến mình.

默埃記記權衡

mặc ai ký ký quyền hành,

勉𠊛得志嗔嗔𢝙丕

miễn người đắc chí xin xin vui vầy.

趿辰趿(世力)趿𠊛

gặp thời, gặp thế, gặp người

𡗶朱買別特能事情

Trời cho mới biết được hay sự tình.

中秋望月𣈔清

125.Trung Thu vọng nguyệt đêm thanh.

仰𨕭𥉫𧡊斗星𡧲𡗶

ngửa lên trông thấy Đẩu tinh giữa trời.

榜鐄𤈜𤈜各排

bảng vàng chói chói các bày,

金牛黄藺於外阴宮

Kim Ngưu , Hoàng Lận ở ngoài âm cung.

(弓卜)㐌自北至東

trương đà tự Bắc chí Đông,

𡎝坡域扶空漏漏

130.cõi bờ vưng vức phò không làu làu.

冉牟人世別兜

nhiệm mầu nhân thế biết đâu,

人民貴賤源溇坤𣺺

nhân dân quý tiện nguồn sâu khôn dò.

珥河渃沚觥姑

Nhĩ Hà nước chảy quanh co,

想浪准衣故都黄袍

tưởng rằng chốn ấy cố đô hoàng bào.

閍民天下渴 (水高)

135. muôn dân thiên hạ khát khao,

𩵜𣴓﨤渃埃芾庄懞

cá cạn gặp nước ai nào chẳng mong.

詞翁佛子𠰺𦋦

từ ông Phật tử dạy ra,

黄江准𧘇埃曾保埃

Hoàng Giang chốn ấy ai từng bảo ai.

曹溪准𧘇庄賒

Tào Khê chốn ấy chẳng xa,

埃𠫾旦帝寔罗帝王

140. ai ai đến đấy thực là đế vương.

旦尼寔別訴詳

đến nơi thực biết tỏ tường

左边白鶴水長億閍

tả biên Bạch Hạc thủy trường ức muôn.

右边三頂𡾵山

Hữu biên tam đỉnh ngôi sơn

岸瀠沚𠁑揖(扌羕)𠃅𡢐

ngàn oanh chảy dưới ấp dường mái sau.

大梁数数諸侯

145. đại lương số số chư hầu,

𠓨𦋦揖衛圣君𠢞𠁀

vào ra ấp vệ, Thánh Quân giúp đời.

辛郡起仍戊寅

tân quận khởi những Mậu Dần

噒保𠊛世守身朱(令善)

răn bảo người thế giữ thân cho lành.

愚民庄別事情

ngu dân chẳng biết sự tình,

顒𥉫芾別圣君兜罗

150. ngóng trông nào biết Thánh Quân đâu là.

及辰朱(年最)作𦓅

gặp thời cho tuổi tác già,

共尋朱典國家𠢞用

cũng tìm cho đến quốc gia giúp dùng.

朱門荣顯高封

chu môn vinh hiển cao phong,

閍𠁀𡥵𡥙綏𣳔巾帶

muôn đời con cháu nối dòng cân đai.

詞愚渚𥙩䀡𨔈

155.từ ngu chớ lấy xem chơi,

油埃別特﨤𠁀圣明

dầu ai biết được gặp đời Thánh minh.

別時庄可露陳

biết thời chẳng khá lộ trần.

圣𦋦治渃治民治𠁀

Thánh ra trị nước, trị dân, trị đời.

Tạm chú giải:

98.Ý là Vận Số chuyển về phương Đông, ám chỉ đất Cổ Trai-Vĩnh Lại.

99.Đoài khuyết là muốn nói về họ Trịnh đang kém đi.

101.Sấm Giang=sông Sấm, chưa khảo được ở đâu.

103.Lý giải câu “Giang Nam Nhị Thủy huyện” là Vĩnh Lại. Chưa có bằng chứng để chứng thực luận điểm gượng ép này.

104.Đà Giang mà lại bảo là Vĩnh Giang thì quả là cưỡng từ đoạt lý (nói lấy được).

105-106.Hai câu bị sai thứ tự.

110.Ý là địa thế phong thủy hiểm hóc, đến như bậc Thánh Hiền còn bị nhầm.

117.Thày Sãi=nhà sư, ông quê=người quê mùa.

125.Vọng: là ngày rằm.

126.Đẩu tinh: sao Bắc Đẩu.

128.Kim Ngưu và Hoàng Lận là địa danh.

129.Trương đà: đã giăng ra, giương ra.

144.Đại lương: (cái) nóc (nhà) lớn.

146.Ấp Vệ: là là ôm ấp bảo vệ.

157.Lộ trần: là phơi bày ra. Cả câu: (kẻ) biết thời chẳng thể tỏ bày ra được.

Có thể thấy rõ việc xuyên tạc Sấm Trạng Trình, nhằm đề cao con người và vùng đất Vĩnh Lại. Dân vùng này thời Thiệu Trị đã đồn ầm lên về cái gọi là “Vĩnh Lại vi vương=Vĩnh Lại làm vua”. Hoàng tộc nhà Nguyễn đã có xung đột và chia rẽ sâu sắc trong việc Tự Đức lên ngôi. Có thuyết về nghi án đánh tráo con của Trương Đăng Quế.

trang 3

bốn dòng đứng bên phải trang 4

Phần 3

大明安南朝會

Đại Minh, An Nam triều hội.

九九乾坤已定

160. cửu cửu càn khôn dĩ định,

清明辰節開花

Thanh Minh thời tiết khai hoa.

宜到牛頭過馬

nghi đáo Ngưu đầu quá Mã.

胡兵八萬囘家

Hồ binh bát vạn hồi gia.

Tạm dịch:

Đại Minh và An Nam chầu về gặp gỡ

Chin Chín Trời Đất đã định

Thanh Minh thời tiết nở hoa

nên đến đầu Trâu qua Ngựa

Hồ binh tám muôn về nhà.

詩云

thi vân:

沒盎𩄲𩂏絖𡧲𡗶

một áng mây che quang giữa trời,

認䀡弹𥘷打饒𨔈

165. nhận xem đàn trẻ đánh nhau chơi.

除𧡊柴憎𦋦𨷑渃

chờ thấy thày tăng ra mở nước,

閉除白齒買𦋦𠁀

bấy giờ Bạch Xỉ mới ra đời.

詩云

thi vân

雲呈漸出在竜蛇

vân trình tiệm xuất tại Long Xà

神氣遺來在二家

Thần Khí di lai tại nhị gia

牛馬尽辰天下定

Ngưu Mã tận thời thiên hạ định

算來六七得山河

toán lai Lục Thất đắc sơn hà

tạm dịch:

thơ rằng:

mây dần tỏ rõ ra ở Rồng Rắn

Thần Khí để sót tới hai nhà

Trâu Ngựa hết sạch, lúc đó thiên hạ mới định

tính toán đến Sáu Bảy (thì) được non sông.

詩云

thi vân

五十三兑栢木枯

ngũ thập tam Đoài bách mộc khô,

月辛暗兔掃成都

Nguyệt Tân ám Thố tảo thành đô.

双天盛美山河穢

170.Song Thiên thịnh mỹ sơn hà uế,

一士疑乎日月無

Nhất Sỹ nghi hồ Nhật Nguyệt vô.

tạm dịch:

thơ rằng

năm mươi ba Đoài cây Bách héo

tháng Tân che mờ Thỏ quét thành đô

Hai Trời dấy lên đẹp đẽ, non sông dơ bẩn

Một Học Trò ngờ rằng không có Mặt Trời Mặt Trăng

詩云

thi vân:

紛紛從北起

phân phân tùng Bắc khởi,

擾擾自東征

nhiễu nhiễu tự Đông chinh,

寳江天子出

Bảo Giang Thiên Tử xuất

不戰自然成

175. bất chiến tự nhiên thành.

tạm dịch:

thơ rằng

rối ren theo phương Bắc mà bắt đầu

quấy quả từ phương đông dẫn quân đi

Vua ra từ sông Báu

chẳng đánh cũng nên việc

詩云

thi vân:

天氣蒼蒼地氣黄

Thiên khí thương thương Địa khí hoàng,

阮家生得一男郎

Nguyễn gia sinh đắc nhất nam lang.

國君辰正天下定

Quốc quân thời chính thiên hạ định,

一夕盛床立紀綱

nhất tịch thịnh sàng lập kỷ cương.

江太水洪多灾疾

180. giang thái thủy hồng đa tai tật,

六月荧惑在丑方

Lục nguyệt Huỳnh Hoặc tại Sửu phương.

tạm dịch:

thơ rằng

khí Trời xanh xanh, khí Đất vàng

nhà họ Nguyễn sinh được một con trai

Vua lúc ấy ngay thẳng thiên hạ định

một tối sắp đặt lại giường dựng lên giềng mối

sông to nước lớn nhiều vạ ốm đau

tháng Sáu sao Huỳnh Hoặc ở phương Sửu

(phương Sửu: Bắc Đông Bắc)

老員稔語歌

lão viên nẫm ngữ ca:

補上詩云

bổ thượng thi vân:

bài ca về năm được mùa của Lão Viên
thêm vào thơ bên trên

𠀧﨏(竜田)𦊚𠊚𦓿

ba góc ruộng, bốn người cày

𠊛唉𦓿些𥡗争

185. người hãy cày, ta mựa tranh.

𡦂天機𡗶素定

chữ Thiên Cơ Trời tỏ định,

典勾六七是太平

đến câu Lục Thất thị thái bình.

(đến câu Sáu Bảy là thái bình)

từ dòng đứng thứ 5 đến một phần dòng cuối trang 4

Phần 4

運𠉞明正節𡅐

vận nay minh chính tiết lành,

𧡊𥪝讖記習情𢧚勾

thấy trong Sấm Ký tập tành nên câu.

𠬠勾罗𠬠冉牟

190. một câu là một nhiệm mầu,

英雄𡄎特買侯𨅸高

Anh hùng gẫm được mới hầu đứng cao.

𣦆泣𣋀𩄲𩂏太乙

trải khắp sao mây che Thái Ất,

課西宫車日扶𨖲

thuở Tây cung xe Nhật phò lên,

越南起祖核𢧚

Việt Nam khởi tổ gây nên

貉竜治渃當權𠬠方

195. Lạc Long trị nước đương quyền một phương

盛衰否泰庄常

thịnh suy bĩ thái chẳng thường

𠬠辰罗𠬠擾攘恒例

một thời là một nhiễu nhương hằng lề.

𤤰丁先皇踪𠁀九五

Vua Ðinh Tiên Hoàng trong đời cửu ngũ

𨷑版𢷀襖执𢬣

mở bảng rủ áo chắp tay

黎刀俸連吏生

200. Lê đao bỗng liền lại sinh.

震宮日出兑宮跬扶

Chấn cung Nhật xuất Đoài cung khoẻ phò.

坤𢶢長城卞朱

khôn chống trường thành bền cho.

兑宮𨤔朗棱秋

Đoài cung vẻ rạng rừng thu,

𦋦𢬣𨷑𥙩帝都萬全

ra tay mở lấy đế đô vẹn toàn.

座九天暗暈紅日

205. tòa Cửu Thiên ám vầng hồng nhật

𠁑連𨖲咹沕𠰃真

dưới liền trên ăn vẩn nhằm chân.

所郎閍役扲權

sửa sang muôn việc cầm quyền.

𡎢仍埃易認𠢟朱

ngồi dưng ai dễ nhận giúp cho

箕列王器虚徒甕

kìa liệt vương khí hư đồ ủng

默群雄蜂甕争坤

210.mặc quần hùng phong úng tranh khôn.

𡗶生𦋦仍几奸

Trời sinh ra những kẻ gian,

默坤𢬭法默頑貪財

mặc khôn đổi phép, mặc ngoan tham tài.

襖鐄默几彼悲

áo vàng mặc kẻ bỉ bai

欺吹㙮𡶀欺差𨷑塘

khi xui đắp núi khi sai mở đường.

𥙩度田爫公天下

215. lấy độ điền làm công thiên hạ

𢭄買𢧚坦泥𣴓𤷱

cậy mãi nên đất nẻ cạn mòn

𡥵疎螉噰争坤

con thơ ong óng tranh khôn

無遮𨷑會獨尊𨷑厨

Vô Già mở hội , Độc Tôn mở chùa.

机𡗶䀡㐌𩂏霧

Cơ Trời xem đã che mù

㐌都吏悶𨷑都朱𠊛

220. đã đua lại muốn mở đua cho người.

意𡗶意咍𢚸不忍

ý Trời ấy hay lòng bất nhẫn

率閍民鳩恨鳩寒

suốt muôn dân cưu hận cưu hàn

𠁑連篤志𢗼算

dưới liền dốc chí lo toan

仍都半爵半官爫𢀭

những đua bán tước bán quan làm giàu.

吏啂饒爫媒富貴

225.lại nhủ nhau làm mồi phú quí,

氽𨅸賢固志安民

mấy đấng hiền có chí an dân,

都饒爫事不人

đua nhau làm sự bất nhân,

㐌巡𣷷渃吏巡頭𡽫

đã tuần biển nước lại tuần đầu non.

國徒支𢪊乾坤

Quốc đồ chia rẽ càn khôn,

呈呈蛮莫爫𢞂𢚸饒

230.rành rành man mác làm buồn lòng nhau.

倍𢀭𢀨折𠊛𥙩𧵑

vội giàu sang giết người lấy của

事固庄默怒埃推

sự có chăng mặc nọ ai suy

役爫失措雷傕

việc làm thất thố lôi thôi,

令𦋦俸吏𧡊傕閉除

lệnh ra bỗng lại thấy thôi bấy giờ.

䀡羕𡗶㐌如𦋦𠓀

235.Xem dường Trời đã như ra trước

群凶興暴虐庄賒

còn hung hăng bạo ngược chẳng xa.

𩙋狂奇𣌋連𣈔

gió cuồng cả sớm liền đêm

群弹九曲群詩御提

còn đàn cửu khúc còn thi ngự đề

意秦皇昏迷不別

ấy Tần Hoàng hôn mê bất biết

底閍民羝吏折羝

240. để muôn dân Dê lại giết Dê

輸𢆥秩勿仍𠫾

thâu năm chật vật những đi

陰兵於𡧲芾時別朱

Âm binh ở giữa nào thì biết cho

𧡊城都㗂呌螉噰

thấy Thành Đô tiếng kêu ong ỏng

共𠬠𢚸𡗶𢶢恪常

cũng một lòng Trời chống khác thường

𣈔𣈜䀡凭占包

245. đêm ngày xem vững chiêm bao

芾埃群固約呦太平

nào ai còn có ước ao thái bình

𠬠﨏城牢𣋀眾鬼

một góc thành lao xao chúng Quỷ

調𠬠𢚸益己害人

đều một lòng ích kỷ hại nhân

𦊚方焙焙紅塵

bốn phương bời bời hồng trần

廊驚奇焒廊分店巡

250.làng kinh cả lửa , làng phân điếm tuần.

涓本仍率民爫暴

quen vốn những suất dân làm bạo,

驅隊類𤞺鬼争饒

khu đôi loài Cáo Quỷ tranh nhau

人兑撰歇自兜

nhân Đoài dọn hết từ đâu

閉除天下歐愁強稽

bấy giờ thiên hạ âu sầu càng ghê

𤞼坤落鬦尋衛

255.Lợn khôn lạc dấu tìm về

猫𡥵之泣焦衛鬼羊

Mèo con chi khắp tiêu về Quỷ Dương.

蹎羝頭𤠲撩墻

chân Dê đầu Khỉ leo tường

疑饒埃易所𨖅𠬠命

nghi nhau ai dễ sửa sang một mình

内城准准虚驚

nội thành chốn chốn hư kinh

頭𤠲撩城信使㐌𨖅

260. đầu Khỉ leo thành tin sứ đã sang.

𢩽戊寅北江塞馬

rẽ Mậu Dần Bắc giang tái mã

𡧲𠄩春俸破祖竜

trong hai xuân bỗng phá Tổ Long,

國中驚用𤞺空

Quốc trung kinh dụng Cáo không

𥪝𢆥𡲤吏凶荒務茫

trong năm vả lại hung hoang mùa màng

𤠄兜嘅𣌋边墻

265. Gà đâu gáy sớm bên tường

庄妖辰怪不祥庄空

chẳng yêu thì quái bất tường chẳng không.

水兵旗𡴯暈紅

thủy binh cờ ngất vầng hồng

步兵八𠯪如蜂撟行

bộ binh bát ngát như ong kéo hàng

算午昂妬埃別𠓀

toan ngỡ ngàng đố ai biết trước

意北兵𨖅役夷之庄

270.ấy Bắc binh sang việc gì chi chăng

埃群誇智誇能

ai còn khoe trí khoe năng

禁箕扒怒熷𤇊隊尼

cấm kia bắt nọ, tưng bừng đôi nơi

渚曾𧡊𠁀芾事逻

chưa từng thấy đời nào sự lạ

俸遣𠊛誣祸朱民

bỗng khiến người vu họa cho dân

悶平(牢何)庄𥙩仁

275. muốn bình sao chẳng lấy nhân

悶安(牢何)庄保民𦓿耚

muốn yên sao chẳng bảo dân cày bừa.

㐌𢧚曳桓灵𠁀漢

đã nên dại Hoàn Linh đời Hán

𤒘錢𦋦奔半奴咹

đúc tiền ra buôn bán nó ăn

称車蒙泣𢬭軍

xưng xe mong rắp đổi quân,

庄疑天意磋運㐌公

280.chẳng ngờ Thiên Ý xoay vần đã công

𣛠化工𥘀𢬣易(扌妥)

máy Hóa Công nặng tay dễ nối

𢚸报詧埃易所嵬

lòng báo thù ai dễ sửa ngôi

舂升邦俸道𡗶

thung thăng bang bổng đạo trời

扶黎滅莫割移軍𦋦

phù Lê diệt Mạc cắt dời quân ra

托莫止鄭

thác Mạc chỉ Trịnh

吉淋𦊚𣷭干戈

285. cát lầm bốn bể can qua

英辰庄特化𦋦吏衛

Anh thì chẳng được hóa ra lại về

群雄軍起𣹓溪

Quần hùng quân khởi đầy khe

几称救苦𠊛誇治𠁀

kẻ xưng cứu khổ người khoe trị đời

悲除黎閉庫催

bây giờ Lê bấy khó thôi,

鬼魔秩勿別𡗶罗兜

290.Quỉ Ma chật vật biết Trời là đâu

傷仍几咹蒌咹果

thương những kẻ ăn rau ăn quả

﨤渃危𡥵丐𢭄兜

gặp nước nguy con cái cậy đâu

报詧𧘇庄差兜

báo thù ấy chẳng sai đâu,

尋棱固准蒸𡢐買全

tìm rừng có chốn chưng sau mới toàn

吱仍几𠄩𢚸蜍主

295.chê những kẻ hai lòng thờ chúa

𧡊兜欣連負所恩

thấy đâu hơn liền phụ thửa ân

丕朱沛墮沉淪

vậy cho phải đọa trầm luân

埃坤買特安身𠁀尼

ai khôn mới được an thân đời này.

呐朱別坎宮𧏵𧻭

nói cho biết Khảm cung Rồng dấy

𨅸英雄𡄎𥙩買頑

300. đấng Anh Hùng gẫm lấy mới ngoan.

讖浪六七月間

Sấm rằng Lục Thất nguyệt gian

埃和擬特買肝圣才

ai hòa nghĩ được mới gan Thánh tài

係人允侯衛坦𡳵

hễ Nhân Duẫn hầu về  đất cũ

時附元連擼兵𦋦

thì Phụ Nguyên liền trổ binh ra

附元罗阮家

Phụ Nguyên là Nguyễn Gia

𦊚方庄動干戈

305. bốn phương chẳng động can qua

群雄蜂𧻭調和爫碎

Quần Hùng ong dấy đều hoà làm tôi

閉𥹰𢌌𨷑規恢

bấy lâu rộng mở qui khôi

神州双奇每尼萬全

Thần Châu xong cả mọi nơi vẹn toàn

吏呐事黄江生圣

lại nói sự Hoàng Giang sinh thánh

黄福初㐌定𢬣封

310. Hoàng Phúc xưa đã định tay phong

漏漏世界𤎜冲

làu làu thế giới rạng trong

露露𩯁𧏵頭固𡦂王

lồ lộ râu rồng đầu có chữ Vương

𤑟生才逻恪常

rõ  sinh tài lạ khác thường

舜堯𧘇量高光𧘇才

Thuấn Nghiêu ấy lượng Cao Quang ấy tài

䀡天意固𢚸生圣

315. xem Thiên ý có lòng sinh Thánh

篤生賢調鼎户梅

dốc sinh hiền điều đỉnh họ Mai

撰斗星生位𣋀

chọn Đẩu tinh sinh vì sao

奇用蒸輔佐王家

khá dùng chưng phụ tá vương gia

北方正氣生𦋦

Bắc phương chính khí sinh ra

固翁白齒調和𣋚埋

320.có ông Bạch, Xỉ điều hoà hôm mai

双天日月𤎜𤐝

Song Thiên Nhật Nguyệt sáng soi

言癸卯歲

ngôn Quý Mão tuế

世間庄別䀡𥋳訴詳

thế gian chẳng biết xem coi tỏ tường

𠁀尼圣復爲王

đời này Thánh phục vi Vương

都兼道德文章𥪝𨉟

đô kiêm đạo đức văn chương trong mình

威儀状貌異形

325. uy nghi trạng mạo dị hình

托居𠬠帶金星方兑

thác cư một dải Kim tinh phương Đoài

𣈔𣈜精銳養餒

đêm ngày tinh nhuệ dưỡng nuôi

陰机仕買𦋦才𠢞民

Âm cơ sẽ  mới ra tài giúp dân

兵書氽卷經綸

binh thư mấy quyển kinh luân

天文地理經綸強牟

330. Thiên Văn Địa Lý kinh luân càng mầu

路罗沛摱才兜

lọ là phải mượn tài đâu,

買別雲色寔歐竜成

mới biết vân sắc thực âu Long thành.

圣人於固瑞星

Thánh nhân ở có thụy tinh

君臣㐌定纏命渚貪

Quân Thần đã định gìn mình chớ tham

吏𡅳𨅸志男豪

335.lại khuyên đấng chí nam hào

渚醝初𢀨重貪𢚸

chớ say sưa sang trọng tham lòng

斈朱別𨤰吉凶

học cho biết nhẽ cát hung

別方向背渚𠰃爫之

biết phương hướng bối chớ nhầm làm chi.

係𡗶生𡬈济才

hễ Trời sinh xuống tế tài

不期而遇芒之北東

340.bất kỳ nhi ngộ màng gì Bắc Đông

吱仍几倍𢚸富貴

chê những kẻ vội lòng phú quí

䀡𥪝𢚸𠬠試虚空

xem trong lòng một thí hư không

𠸠油固﨤漁翁

ví dù có gặp ngư ông

䊷麻𦀿𢧚功麻紅

chài đâu mà vãi nên công mà hòng

嗔𡅳𨅸賢忠君子

345. xin khuyên đấng hiền trung quân tử

咳(扌芒)𢚸忠義朱精

hãy mang lòng trung nghĩa cho tinh.

陰陽奇偶五行

Âm Dương Cơ Ngẫu Ngũ Hành

天文遁甲𥪝命朱能

Thiên Văn Độn Giáp trong mình cho hay

文辰練訴排決勝

văn thì luyện tỏ bài quyết thắng

張子房諸葛孔明

350.Trương Tử Phòng , Gia Cát Khổng Minh.

武辰通煙水神經

võ thời thông Yên Thủy Thần Kinh

辰𠓨戰陣買𡅐变机

thời vào chiến trận mới lành biến cơ

渚沕爲捐類蜂蜆

chớ vật vờ quen loài ong kiến

別𢯦𢬣变𠰘呐空

biết lay tay bẻm miệng nói không

(忄午)埋﨤﨤會𩄲𧏵

355. ngõ mai gặp hội mây rồng

功名㖫𠲥劄冲雲臺

công danh lừng lẫy chép trong Vân Đài

閉除匪所志𤳇

bấy giờ phỉ sở chí trai

路朱典沛虐吹辱命

lọ cho đến phải ngược xuôi nhọc mình

娘𧏵寔固渭涇

Nàng Rồng thực có Vị Kinh

𨅸高買吟別情消耗

360.đấng cao mới ngẫm biết tình tiêu hao

𨕭𡗶應氽位𣋀

trên Trời ứng mấy vì sao

𤍊生賢圣英豪隊尼

tỏ sinh Hiền Thánh anh hào đôi nơi

渃南𤤰固圣才

Nước Nam vua có Thánh tài

埃坤䀡𥙩𣋚埋朱詳

ai khôn xem lấy hôm mai cho tường

停氽𠳒底藏金櫃

365. dành mấy lời để tàng kim quỹ

除後來固志仕朱

chờ hậu lai có chí sẽ cho

𠓀罗固裊尊扶

trước là có nẻo tôn phò

𡢐罗固志別𢗼纏命

sau là có chí biết lo gìn mình

䀡兑宮典𣈗不造

xem Đoài cung đến ngày bất tạo

𧡊尾星辰造朱毛

370.thấy Vỹ Tinh thời tháo cho mau.

言虎將殘虐國家敗亂在子手也一云申年申月申辰尾星出申方天下大亂也

ngôn hổ tướng tàn ngược, quốc gia bại loạn tại Tý thử thủ dã,

nhất vân : Thân niên Thân nguyệt, Thân nhật Thân thời, vĩ tinh xuất Thân phương, thiên hạ đại loạn dã.

𥋳𢚸貪爵貪𢀭

coi lòng tham tước tham giàu

尋尼三險買侯保身

tìm nơi Tam Hiểm mới hầu bảo thân.

言山林險处内有天辰地利人和可以隱身也一云太原山峝畴岸一險也渭溪生圣二險也兌方靜一區号服蛮得三險也

ngôn: sơn lâm hiểm xứ, nội hữu Thiên Thời, Địa Lợi, Nhân Hòa, khả dĩ

ẩn thân dã. nhất vân: Thái Nguyên, sơn động trù ngạn, nhất hiểm dã; Vị

Khê sinh Thánh, nhị hiểm dã; Đoài phương tĩnh nhất khu hiệu Phục Man, đắc tam hiểm dã.

𥘷𡥵芒令將軍

trẻ con mang lệnh tướng quân

語威㐌𧻭語仁㐌讓

ngỡ oai đã dấy, ngỡ nhân đã nhường.

言終用小人備塞封侯以防失策以此破虜也

ngôn: chung dụng tiểu nhân bị tắc phong hầu, dĩ phòng thất sách, dĩ thử

phá lỗ dã.

唉𥙩𠻁幽王課𠓀

375. hãy  lấy gương U Vương thủa trước

亂𤳄蒸貪虐小人

loạn bởi chưng tham ngược tiểu nhân.

𦊚方蜂蜆寅寅

bốn phương ong kiến rần rần

懞生三府(扌芒)軍𧻭乱

mong sinh tam phủ mang quân dấy loàn.

莫氏乱世舉兵復詧三道同進固也

Mạc thị loạn thế, cử binh phục thù, tam đạo đồng tiến, cố dã.

漫漠𠬠頂衡山

man mác một đỉnh Hoành Sơn

乘机連買浽干復讎

380.thừa cơ liền mới nổi cơn phục thù.

言阮氏再舉兵復詧

ngôn: Nguyễn thị tái cử binh phục thù.

意仍詧兵汰汰

ấy những thù binh thảy thảy

𢚸𡗶吹埃別辛朱

lòng Trời xui ai biết tân cho

破田頭𤠲𣞄秋

Phá Điền đầu Khỉ cuối Thu

隘兵買細十殊連𨖅

Ải binh mới tới thập thò liền sang

言申年冬月北兵上馬出塞三道同進

ngôn: Thân niên Đông nguyệt, Bắc binh thượng mã xuất tái tam đạo

đồng tiến

露庄常𥪝𢆥坤掣

385. lọ chẳng thường trong năm khôn xiết

𡲤吏添凶歉呹務

vả lại thêm hung khiểm mất mùa

言酉年冬節連起天下飢饉死者連死

ngôn: Dậu niên Đông tiết, liên khởi, thiên hạ cơ cẩn, tử giả liên tử.

流星現𠓀堆秋

Lưu Tinh hiện trước đôi Thu

閉除天下𩄲霧最庵

bấy giờ thiên hạ mây mù tối om.

言申節四方兵起皆被火災家尽起燒尽絶也

ngôn: Thân tiết, tứ phương binh khởi, giai bị hỏa tai, gia tận khởi thiêu

tận tuyệt dã.

𥋳𧡊仍霜嚴雪冷

coi thấy những sương nghiêm tuyết lạnh

類不平𢭄孟凶興

390. loài bất bình cậy mạnh hung hăng

言天辰多灾疾人民同多盗賊

Ngôn: thiên thời đa tai tật, nhân dân đa đạo tặc.

城枷奇焒熷𤇊

thành da cả lửa tưng bừng

几吹東海𠊛澄山林

kẻ xuôi Ðông Hải người chừng Sơn Lâm

戰塲准准吉淋

chiến trường chốn chốn cát lầm

几𦣰𣹓𡶀几沉𣹓滝

kẻ nằm đầy núi kẻ trầm đầy sông

𨖅秋冷節紅四野

395.sang thu lãnh tiết hồng tứ dã

浽弹羝争破強稽

nổi đàn dê tranh phá càng ghê

言群雄起兵四戰也

ngôn: quần hùng khởi binh tứ chiến dã

Ðua nhau đồ thán quần lê

Bấy giờ thiên hạ không bề tựa nương

几辰被所凶荒

kẻ thi bị thửa hung hoang

几辰兵火戰塲折冤

400. kẻ thì binh hỏa chiến trường chết oan.

几辰𠊛所凶残

kẻ thì người thửa hung tàn

几辰被𧵑多恾困命

kẻ thì bị của đa mang khốn mình.

言亥年天下大乱死者十分存一

ngôn: Hợi niên thiên hạ đại loạn, tử giả thập phần tồn nhất.

𤝞壬孕祖哏光

Chuột Nhâm dựng tổ cắn quàng

調時爫伯率兵拠城

đều thì làm bá xuất binh cứ thành

言壬子十姓称爲四使君南方有四北方有二西方有三称爲長君也

ngôn: Nhâm Tý thập tính xưng vi tứ sứ quân, Nam phương hữu tứ, Bắc

phương hữu nhị, Tây phương hữu tam xưng vi trưởng quân dã.

排排都孟争衡

405.bời bời đua mạnh tranh hoành

𦋦兜打帝連兵最𣈗

ra đâu đánh đấy liên binh tối ngày

𣷭𤉚𩵜沛隊核

bể sôi  cá phải đội cây

坦平𡶀滂吉𩙻焙霧

đất bằng núi phẳng cát bay bụi mù

芾埃㐌易忍輸

nào ai đã dễ nhịn thua

水戰步戰默油隊干

410.thủy chiến bộ chiến mặc dù đòi cơn

核枯萝𤉗隊岸

cây khô lá héo đôi ngàn

𠬠廊群氽𪀄弹𠖤𦋦

một làng còn mấy chim đàn bay ra

𦊚方調役干戈

bốn phương đều việc can qua

䀡(牢何)朱別底和度身

xem sao cho biết để hòa độ thân

兑方寔固真人

415.Ðoài phương thực có chân nhân

軍先起義芾分害埃

quân tiên khởi nghĩa nào phần hại ai

尋朱別准別尼

tìm cho biết chốn biết nơi

太原一帶﨏尼駐停

Thái Nguyên nhất đới, hốc nơi trú đình

言山峝騎峯可以容身

ngôn: sơn động kỵ phong khả dĩ dung thân.

𦊚方𡶀𥒥圍縈

bốn phương núi đá vi oanh

𠬠塘小陌娘命𧘇安

420. một đường tiểu mạch nương mình ấy an

言太原多山亦險伞嶺可以容身保全

ngôn: Thái Nguyên đa sơn diệc hiểm, Tản Lĩnh khả dĩ dung thân bảo

toàn.

𧡊東南饒尼賊𧻭

thấy Ðông Nam nhiều nơi giặc dấy

另朱賒矯默兵刀

lánh cho xa kẻo mắc binh đao

北方買寔帝京

Bắc phương mới thật Đế kinh

命渚易鬪鬪名特芾

mình chưa dễ giấu, giấu danh được nào

𪀄鴻撫𦑃𠖤高

425.chim hồng vỗ cánh bay cao

尋朱別准買𠓨神机

tìm cho biết chốn mới vào Thần Cơ.

埃𥚯救𡥵疎沙汫

ai dễ cứu con thơ sa giếng

調𠬠𢚸争戰都饒

đều một lòng tranh chiến đua nhau.

人民𠹾所欧愁

muôn dân chịu thửa âu sầu

計徐堆五買侯安朱

430.kể từ Đôi Ngũ mới hầu yên cho

𦔙𦓿須待時務

cấy cày tua đợi thời mùa

閉除破𤳽路除摱埃

bấy giờ phá ruộng lọ chờ mượn ai.

破田天子出不戰自然成

Phá Điền thiên tử xuất, bất chiến tự nhiên thành.

仁𦋦近悅遠來

nhân ra cận duyệt viễn lai

庄煩軍𧂭庄奈添粮

chẳng phiền quân nậu chẳng nài thêm lương

䀡象𡗶別𡅐𠁀治

435. xem tượng Trời biết lành đời trị

𡄎(世力)芾户李初𢧚

gẫm thế nào họ Lý xưa nên

𣳔茹鉢鬪群傳

giòng nhà Bát dấu còn truyền

𡄎䀡四宝哪𠸦𠁀𠁀

gẫm xem tứ bảo nả khen đời đời

言李氏猿星横氣其後得道收銅鑄安南四噐以爲宝圖者也

ngôn: Lý thị Viên Tinh hoạnh khí, kỳ hậu đắc đạo, thu đồng chú An

Nam tứ khí, dĩ vi bảo đồ giả dã.

神龜机弩於𡗶

Thần Quy, Cơ Nỗ ở Trời

朱爫神噐𠢞尼治長

440.cho làm Thần Khí giúp nơi trị trường

言過古螺得此神噐

ngôn: quá Cổ Loa đắc thử Thần Khí.

吏呐事黄江生圣

441.lại nói sự Hoàng Giang sinh thánh

滝宝江㐌定埃能

sông Bảo Giang đã định ai hay

六七朱別𣈗𣈙

Lục Thất cho biết ngày rày

言阮氏生於北方居在山西处

ngôn: Nguyễn thị sinh ư Bắc phương, cư tại Sơn Tây xứ.

附元買寔於沔曹溪

Phụ Nguyên mấy thực ở miền Tào khê.

固柴人十𠫾衛

445.có thày Nhân Thập đi về

左扶右扶核𦹵用兵

tả phù hữu phù cây cỏ dụng binh

言天生午歲尊爲師傅之位任重經營以成王業

ngôn: Thiên sinh Ngọ tuế, tôn vi sư phó chi vị, nhậm trọng kinh doanh, dĩ thành vương nghiệp.

篤歇飭所𨖅王業

dốc hết sức sửa sang Vương nghiệp

𠢞閍民朱惵𢚸𡗶

giúp muôn dân cho đẹp lòng Trời

𦋦調鼎鑊户梅

ra điều đỉnh hoạch họ Mai

閉除買別浪才安民

450. bấy giờ mới biết rằng tài yên dân.

路罗沛辱拮軍

lọ là phải nhọc cất quân

𧡊仁埃庄悗仁尋衛

thấy nhân ai chẳng mến nhân tìm về.

甲子𨤔奎星㐌𤎜

Giáp Tý vẻ Khuê Tinh đã rạng

露五星呈象平亨

lộ Ngũ Tinh trình tượng bình hanh

恩𨕭雨施雲行

455.ơn trên vũ thí vân hành

几詩記醉𠊛賡有臺

kẻ thi ký tuý người canh Hữu Đài

版圖庄(少卒)朱埃

bản đồ chẳng sót cho ai

𠦳𢆥吏𥙩復𠉞萬全

ngàn năm lại lấy phục nay vẹn toàn.

言舉兵伐北胡能復引土版舊

ngôn: cử binh phạt Bắc Hồ, năng phục dẫn thổ bản cựu.

凭雄王吒傳𡥵𨁡

vững Hùng Vương cha truyền con nối

唯閍𠁀𠬠䋦車書

460.dõi muôn đời một mối xa thư

𣷭沁鯨鱷平詞

bể tăm kình ngạc bằng tờ

𦝄兜庄極恩𢘾𩙋春

trăng đâu chẳng cực ơn nhờ gió Xuân

甌鐄初達跬蹎

Âu Vàng xưa đặt khỏe chân

彊示(世力)渃閍春享𨱽

càng thị thế nước muôn Xuân hưởng dài

吏䀡𨅸爫𤳇君子

465.lại xem đấng làm trai quân tử

䀡几𠁀別與買坤

xem kẻ đời biết dở mới khôn,

尋朱別伴方員

tìm cho biết bạn phương viên,

買懞拠特家門萬全

mới mong cứ được gia môn vẹn toàn.

泰初𧵑捽苔𨖲

Thái Sơ của chuốt dầy lên,

引勸𨅸賢几固𣹓溪

470.dẫn khuyên đấng hiền kẻ có đầy khe.

渚𠰃沛伴幽迷

chớ nhầm phải bạn u mê,

𨻫功𣈗𣎃固藝之兜

luống công ngày tháng có nghề chi đâu.

吏𠰺𨅸丈夫志氣

lại dạy đấng trượng phu chí khí,

須辰𢚸忠義討𣦍

tua thời lòng trung nghĩa thảo ngay.

鐄卞肝鉄渚虧

475.vàng bền gan sắt chớ khuây,

買𢧚𨅸奇埋𣦍雄

mới nên đấng cả mai ngay anh hùng.

防欺机变買紅𢭄饒

phòng khi cơ biến mới hòng cậy nhau.

嗔渚倍𢀭𢀨𩈘𧡊

xin chớ vội giàu sang mặt thấy.

須待辰㖫𠲥相卿

tua đợi thời lừng lẫy tướng khanh.

𥪝𢚸咾別暗明

480.trong lòng làu biết ám minh,

𠦳𢧚碑鑿庙灵群蜍

ngàn nên bia tạc miếu linh còn thờ.

爫𠊛別𢗼賒買可

làm người biết lo xa mới khá,

渚䀡常女祸旦身

chớ xem thường nữa họa đến thân,

撰𠊛几固將僧

chọn người kẻ có tướng tăng,

此朱固法別澄𠊛𢀨

485.thử cho có phép biết chừng người sang.

鐄全沛𥙩焒炭

vàng toàn phải lấy lửa than,

坤頑寔固特几𨢇濃

khôn ngoan thực có được ghe rượu nồng.

氽几包容量𢌌

mấy kẻ bao dung lượng rộng,

共啂饒𦋦𢶢庙堂

cùng nhủ nhau ra chống miếu đường

庄如智𨳒才常

490. chẳng như trí mọn tài thường,

捐類暴虐呐強𥙩咍

quen loài bạo ngược nói càng lấy hay.

典欺𡀫𠰘𦋦𢬣

đến khi bấm miệng ra tay,

䀡才共渚聘齊埃兜

xem tài cũng chớ sánh tày ai đâu.

別另賒買𢧚貴價

biết lánh xa mới nên quý giá,

氽几𢧚䀡逻恪潙

495.mấy kẻ nên xem lạ khác vời.

漁翁罗几船𥾒

ngư ông là kẻ thuyền chài

㐌緣吏䋥㐌𥾒吏勾

đã duyên lại lưới đã chài lại câu.

𣌋𣌉㐌固智謀

sớm khuya đã có trí mưu,

買𢧚捕捉功收萬全

mới nên bổ tróc công thâu vẹn toàn.

攔𢬣合伴賢知己

500.dan tay họp bạn hiền tri kỷ.

須所𨖅綱紀朱卞

tua sửa sang cương kỷ cho bền.

𧆄湯防滿豫先

thuốc thang phòng mãn dự tiên,

㐌員五圣吏員六神

đã viên Ngũ Thánh lại viên Lục Thần.

出太乙經六十三卷擇得天德月德向北方切𡊨祭天地圣神五將各神煉天圣丸以洗噐械又擇十恶九醜日向北方祭五將再祀天神一丸以洗器械可以免一身之难

xuất Thái Ất kinh lục thập tam quyển, trạch đắc Thiên Đức, Nguyệt Đức, hướng Bắc phương thiết đàn, tế Thiên Địa, Thánh Thần, Ngũ Tướng các Thần, luyện Thiên Thánh hoàn, dĩ tẩy khí giới; hựu trạch Thập Ác, Cửu Xú nhật, hướng Bắc phương tế Ngũ Tướng, tái tự Thiên Thần, nhất hoàn dĩ tẩy khí giới, khả dĩ miễn nhất thân chi nạn

干戈埃可衛身

can qua ai khá vệ thân,

天文遁甲甚分渚𠰃

505.Thiên Văn, Độn Giáp thậm phân chớ nhầm.

𢬣咾別七禽五圣

tay làu biết Thất Cầm, Ngũ Thánh,

𢚸咾通安水神京

lòng làu thông Yên Thủy Thần Kinh.

練蒸法𧘇朱精

luyện chưng phép ấy cho tinh,

及辰歐乙𢧚名斐願

gặp thời âu ắt nên danh phỉ nguyền,

𠁀尼生仍𠊛賢

510. đời này sinh những người hiền,

斫用𠲝詐固𢧚益之

chước dùng dối trá có nên ích gì!

吏𡅳几知机君子

lại khuyên kẻ tri cơ quân tử,

渚𧡊(世力)碍志麻𢞂

chớ thấy thế ngại chí mà buồn.

渚泥白屋朱門

chớ nề bạch ốc chu môn,

𧏵𩄲奇會停群衛𡢐

515.Rồng mây cả hội dành còn về sau.

唉功𥘀飭畑油

hãy công nặng sức đèn dầu,

唉功結義伴蹺𠊛賢

hãy công kết nghĩa bạn theo người hiền.

沒埋𦋦﨤奇緣

một mai ra gặp kỳ duyên,

君臣𩵜渃半千𢝙𡆫

Quân thần cả nước bán thiên vui vầy.

心傳劄底朱咍

520.tâm truyền chép để cho hay

坤𡄎買別𡢐尼默埃

khôn gẫm mới biết sau này mặc ai

吏呐事將才輔佐

lại nói sự tướng tài phụ tá

應每位九座三台

ứng mỗi vì Cửu Tọa, Tam Thai.

達爫四柱頭𡾵

đặt làm tứ trụ đầu ngôi

北三南一𥪝𠁀𧻭名

525. Bắc tam, Nam nhất trong đời dậy danh

仙遊縣𡶀元社保祿縣富周社居在即墨社姓陳東岸威弩社清池縣光烈社姓武

Tiên Du huyện, Núi Nguyên xã; Bảo Lộc huyện, Phú Chu xã, cư tại Tức Mặc xã, tính Trần. Đông Ngạn, Uy Nỗ xã, Thanh Trì huyện, Quang Liệt xã, tính Vũ

金剛八部將星

Kim Cương bát bộ Tướng tinh,

抌兵𦋦飭𢶢城越南

đem binh ra sức chống thành Việt Nam.

東辰阮氏南嚴

Đông thời Nguyễn thị, Nam Nghiêm,

陶辰江越社黄周金

Đào thời Giang Việt xã Hoàng, Chu, Kim.

刘郎安老恪尋

530.Lưu Lang, An Lão khác tìm,

尋常也

tầm thường dã

払周祓禄歆歆𧻭㘇

chàng Chu, Phất Lộc ầm ầm dậy vang.

天香𩙻㘃户梁

Thiên, Hương bay nức họ Lương,

搆構生蘭舍吨払武公

cấu sinh Lan Xá đón chàng Vũ công.

東夷縣祿舍社

Đông Di huyện, Lộc Xá xã, Nguyễn.

南英縣黄同社嚴

Nam Anh huyện, Hoàng Đồng xã, Nghiêm.

安越縣安江社陶

An Việt huyện, An Giang xã, Đào.

金峝縣黄雲社周

Kim Động huyện, Hoàng Vân xã, Chu.

老安縣老安社刘

Lão An huyện, Lão An xã, Lưu.

不拔縣康保社周改馮氏

Bất Bạt huyện, Khang Bảo xã, Chu cải Phùng thị.

天本縣高香社梁

Thiên Bản huyện, Cao Hương xã, Lương.

青蘭縣歌舍社武

Thanh Lan huyện, Ca Xá xã, Vũ

旦𦊚(罢七)位𥪝星宿

đến bốn bảy vị trong tinh tú,

堆𨑮糁位賢輔拉𦠘

535. đôi mươi tám hiền phụ sắp vai.

角亢𣋀𠓀𤎜𤐝

Giác, Cang sao trước sáng soi,

黎𠉞東衛梁𡾵南塘

Lê nay Đông Vệ, Lương ngôi Nam Đường.

東山縣東衛社黎

Đông Sơn huyện, Đông Vệ xã, Lê.

南塘縣南塘社梁

Nam Đường huyện, Nam Đường xã, Lương.

嘉仙馮李陶楊

Gia, Tiên: Phùng ,Lý, Đào, Dương,

箕星連聘氽行井危

Cơ tinh liền sánh mấy hàng Tỉnh, Nguy.

嘉林李馮二姓

Gia Lâm, Lý, Phùng nhị tính;

仙由陶楊二姓

Tiên Du, Đào, Dương nhị tính

户段真隴𧻭辰

540. họ Đoàn, Chân, Lũng dậy thời,

南真沙隴

Nam Chân, Sa Lũng

执權首將安皮越南

chấp quyền thủ tướng an bề Việt Nam.

應胃參宜二縣

ứng Vị, Sâm, An, Nghi nhị huyện

安老社宜陽縣武

An Lão xã, Nghi Dương huyện, Vũ

卯日鷄梁武水膠

Mão Nhật Kê, Lương Võ, Thủy Giao

梁武縣膠水社武

Lương Võ huyện, Giao Thủy xã, Vũ.

虚張彩𤎜堆𣋀

Hư, Trương thái rạng đôi sao,

錦梁良才逻應𣋀調陳

545. Cẩm, Lương tài lạ ứng sao đều Trần

錦江縣陳

Cẩm Giang huyện, Trần;

良才縣陳

Lương Tài huyện, Trần

𣋀角安遠户申

sao Giác, An Viễn họ Thân,

安遠縣安遠社

An Viễn huyện, An Viễn xã

奎星降客西真阮才

Khuê tinh giáng khách tây chân Nguyễn tài.

黄共阮堆𠊛騎鳳

Hoàng cùng Nguyễn đôi người cưỡi phượng

𣋀女尾象應攀竜

sao Nữ, Vỹ tượng ứng phan long

危觜周翼黄房

550. Nguy, Chủy, Chu; Dực, Hoàng, Phòng

觜翼黄氏周氏二姓

Chủy, Dực: Hoàng thị, Chu thị nhị tính

堆安大懿強濃強稽

đôi An, Đại, Ý càng nồng càng ghê.

刘黎調應娄氐

Lưu, Lê đều ứng Lâu, Đê,

𠬠圭右隴𠬠圭那岸

một quê Hữu Lũng, một quê Na Ngàn.

烏山縣黄阮

Ô Sơn huyện Hoàng, Nguyễn;

懿安縣同黄

Ý Yên huyện đồng Hoàng;

大安縣范

Đại An huyện: Phạm;

右隴縣刘東岸縣黎

Hữu Lũng huyện Lưu; Đông Ngạn, Lê

心月狐炭山户鄧

Tâm Nguyệt Hồ, Thán Sơn họ Đặng,

鬼金羊寔𨅸户王

555. Quỷ Kim Dương thực đấng họ Vương

金山縣王

Kim Sơn huyện: Vương

室猪長津户黄

Thất Trư, Trường Tân họ Hoàng

長津縣

Trường Tân huyện

慈廉户郭𣋀彊

Từ Liêm họ Quách sao cường.

刘牛那岸璧猪軫刘

Lưu, Ngưu, Na Ngạn; Bích trư, Chẩn: Lưu.

應位𣋀斗払周良才

ứng vì sao Đẩu, chàng Chu, Lương Tài

慈廉縣東岸社郭

Từ Liêm huyện, Đông Ngạn xã: Quách;

良才易使社周

Lương Tài, Dịch Sứ xã: Chu,

東岸縣刘

Đông Ngạn huyện: Lưu

𣋀饒應斗星列位

560.sao nhiều ứng Đẩu tinh liệt vị

構精英降氣賢人

cấu tinh anh giáng khí hiền nhân.

排𡾵輔弼將軍

bày ngôi phụ bật tướng quân,

阮刘仙邑經綸每塘

Nguyễn, Lưu, Tiên ấp kinh luân mọi đường

武周調應旺方

Vũ, Chu đều ứng vượng phương,

炭辰固阮共唐黄刘

565. Thán thời có Nguyễn cùng Đường, Hoàng, Lưu.

仙由縣阮炭山阮

Tiên Du huyện: Nguyễn; Thán Sơn: Nguyễn;

唐安縣蘇武周

Đường An huyện Tô, Vũ, Chu

武箕𠄩武才優

Vũ kia hai Vũ tài ưu.

調爫將帥𠢞扶國家

đều làm tướng soái giúp phò quốc gia.

超類縣武武寧縣武

Siêu Loại huyện, Vũ; Võ Ninh huyện:Vũ

陳謙共𦊛陳罗

Trần khiêm cùng tư Trần là

𠬠圭真定𠬠茹青蘭

một quê Chân Định, một nhà Thanh Lan.

陽曲魁應𠬠團

570.Dương, Khúc, Khôi ứng một đoàn

吏𠸦払阮固看忠臣

lại khen chàng Nguyễn có khan trung thần.

宜陽縣曲春社阮

Nghi Dương huyện, Khúc Xuân xã: Nguyễn

東西𣋀斗磋運

Đông Tây sao Đẩu xoay vần,

南北尋李陳別墨故鄕

Nam Bắc tìm Lý, Trần biệt mặc cố hương.

𠬠圭辰於桂楊

một quê thời ở Quế Dương,

𠬠𠊛於吏沔張洽和

575. một người ở lại miền Trương, Hiệp Hòa

桂楊縣耗徽社户陳

Quế Dương huyện, Hao Huy xã: họ Trần.

洽和縣祁山社户李

Hiệp Hòa huyện, Kỳ Sơn xã: họ Lý

每𠊛調應每座

mỗi người đều ứng mỗi tòa,

衛朝紫府𠓨𦋦禁庭

về chầu Tử Phủ vào ra cấm đình.

(罢七)𨑮𠄩武族將星

bảy mươi hai võ tộc tướng tinh,

仙由饒將顯榮

Tiên Du nhiều tướng hiển vinh.

𥪝爫先後外驚蟄虫

580. trong làm tiên hậu, ngoài kinh trập trùng.

陶鮮楊卒寔𣳔

Đào tươi, Dương tốt thực dòng,

堆刘𠄼阮合共𦒹黎

đôi Lưu, năm Nguyễn, hợp cùng sáu Lê.

堆嘉同種𠬠皮

đôi Gia đồng chủng một bề

觜星調應共調降生

Chủy tinh đều ứng cùng đều giáng sinh.

𦋦𢬣月捧天驚

585. ra tay nguyệt phủng thiên kình,

几停户李𠊛停户王

kẻ đành họ Lý, người đành họ Vương.

堆岸饒共恪

đôi Ngàn nhiều cũng khác thường,

應蒸天馬擎羊每位

ứng chưng Thiên Mã ,Kình Dương mỗi vì.

花張氐阮軫黎

Hoa: Trương, Đê: Nguyễn, Chẩn: Lê,

𣋀箕户李昴箕户裴

590. sao Cơ họ Lý, Mão kia họ Bùi.

且金祿仍才樑棟

vả Kim Lộc những tài lương đống,

𠄩户陳調𢶢奇𠄩

hai họ Trần đều chống cả hai.

金花縣美祿社陳罗祿社陳

Kim Hoa huyện, Mỹ Lộc xã: Trần; La Lộc xã: Trần

青潭那岸青威

Thanh Đàm, Na Ngạn, Thanh Oai

嚴刘阮范𢧚𤳇英雄

Nghiêm, Lưu, Nguyễn, Phạm nên trai anh hùng.

幽州阮應天同

595. U Châu, Nguyễn ứng Thiên Đồng,

天梁户武於𣳔武寧

Thiên Lương họ Vũ ở dòng Vũ Ninh.

舒池馮鄧两卿

Thư Trì: Phùng, Đặng lưỡng khanh,

應𣋀七殺固情貪狼

ứng sao Thất Sát có tình Tham Lang.

阮南星共黄膠水

Nguyễn, nam tinh cùng Hoàng, Giao Thủy,

天勇世安勇安世堆方(忄罗)常

600. thiên Dũng, Thế (Yên Dũng, Yên Thế) đôi phương lạ thường.

宜陽杜阮裴王

Nghi Dương: Đỗ, Nguyễn, Bùi, Vương,

𠊚楊梁謝青蘭黎裴

người Dương, Lương, Tạ, Thanh Lan: Lê, Bùi.

鳳仙右隴善才

Phượng Tiên, Hữu Lũng, Thiện Tài,

范周李阮層𤳇排行

Phạm, Chu, Lý, Nguyễn từng trai bày hàng.

將岸山吘昂強逻

605.tướng Ngạn Sơn ngỡ ngàng càng lạ

阮名公共謝名公

Nguyễn danh công cùng Tạ danh công

長津𣋀應沒𣳔

Trường Tân sao ứng một dòng

黎陳堆户共通𠬠團

Lê, Trần đôi họ cùng thông một đoàn.

慈廉香葛嘔囒

Từ Liêm, Hương Cát, âu lan.

吨払黎阮固肝買卞

610. đón chàng Lê, Nguyễn có gan mới bền.

内因演武將賢

nội nhân diễn võ đấng hiền,

阮沔於審黎沔於罗

Nguyễn miền ở Thẩm, Lê miền ở La.

右將費將埃戈

Hữu Tướng, Phí Tướng ai qua,

寧峝固范洽和固黎

Ninh Động có Phạm, Hiệp Hòa có Lê

𣋀天馬降生構氣

615. sao Thiên Mã giáng sinh cấu khí

度兒郎固志埃戈

độ nhi lang có chí ai qua.

博刀固權𠓨𦋦

vác dao có Nguyễn vào ra,

安朗户阮樂𦋦户黎

Yên Lãng họ Nguyễn, Nhạc là họ Lê

立石共𨅸賢良

Lập Thạch cũng đấng hiền Lương

齡星哴寔陶郎拯疑

620.Linh Tinh rằng thực Đào Lang chẳng ngờ.

天馬將星猛弹

Thiên Mã tướng tinh mãnh đạn

申得漢共李瓊卿

Thân Đắc Hán cùng Lý Quỳnh Khanh,

武氏户陶錦江

Vũ thị, họ Đào, Cẩm Giang,

山圍吏固鄭黄各卿

Sơn Vi lại có Trịnh, Hoàng các khanh,

閉饒應所位星

625. bấy nhiêu ứng sở vị tinh

調爫王佐圣明扶持

đều làm vương tá thánh minh phù trì.

共饒仍將智儒

cùng nhau những tướng trí nho,

及辰共特風流𢀨𢀭

gặp thời cũng được phong lưu sang giàu.

於仍渚易𢧚兜

ở dưng chưa dễ nên đâu

固坦固福買侯懞𢧚

630. có đất, có phúc mới hầu mong nên.

預䀡劄爫𠬠篇

dựa xem chép làm một thiên

後生騐𠓀買生机𡗶

hậu sinh nghiệm trước mới sinh cơ Trời.

意𢚸𡗶太平買別

ấy lòng Trời thái bình mới biết

恬象𡗶本㐌定𠸗

điềm tượng trời vốn đã định xưa.

情期庄沛情期

635.tình cờ chẳng phải tình cờ

𡾵𡗶㐌定路求石碑

ngôi Trời đã định lọ cầu thạch bi.

竜尾蛇頭起戰争

Long vỹ Xà đầu khởi chiến tranh,

自辰年十月至巳年四月

tự Thìn niên thập nguyệt, chí Tị niên tứ nguyệt

馬蹄羊足盡休兵

Mã đề Dương túc tận hưu binh.

自午年六月至未年十二月

tự Ngọ niên lục nguyệt, chí Mùi niên thập nhị nguyệt

一士是知英雄尽

Nhất Sỹ thị tri anh hùng tận,

申酉年間向太平

640. Thân Dậu niên gian hưởng thái bình

申年二月酉年十月

Thân niên nhị nguyệt, Dậu niên thập nguyệt

詩云

thi vân:

五十三兑百木枯

ngũ thập tam Đoài bách mộc khô,

辛年兔暗掃城都

Tân niên Thố ám tảo thành đô

雙輪兵出山河穢

song luân binh xuất sơn hà uế

一兔危開日月無

nhất Thố nguy khai nhật nguyệt vô.

詩云

thi vân:

两木相磨火自生

Lưỡng Mộc tương ma Hỏa tự sinh

枝分 .. 断起刀兵

Chi phân... đoạn khởi đao binh

五湖同姓天元氣

Ngũ hồ đồng tính Thiên Nguyên khí

变世人間享太平

biến thế nhân gian hưởng thái bình.

詩云

thi vân:

二三迭作妙天工

nhị tam điệt tác diệu Thiên công,

四海攸然混一同

tứ hải du nhiên hỗn nhất đồng.

日月鷄鳴常出卯

nhật nguyệt kê minh thường xuất Mão,

兔中嗟噫靡從風

Thố trung ta ức mỹ tùng phong.

詩云

thi vân

黄江噴水在穴城

Hoàng Giang phún thủy tại huyệt thành

誰識天心已兆祥

thùy thức Thiên tâm dĩ triệu tường.

西嶺 .. 然高幾丈

Tây lĩnh ... nhiên cao kỷ trượng

犬無驚口不傷人

Khuyển vô kinh khẩu bất thương nhân.

詩云

thi vân:

世逢六七月年間

thế phùng Lục Thất nguyệt niên gian,

不信須求那事看

bất tín tu cầu na sự khan

泰爾天心良喜起

thái nhĩ Thiên tâm lương hỷ khởi

傾葵䖏䖏九崖歡

khuynh quỳ xứ xứ cửu nhai hoan.

玄机誰識暗明中

huyền cơ thùy thức ám minh trung

只倣儼超人意通

chỉ phỏng nghiễm siêu nhân ý thông.

轉運自聞兑落地

chuyển vận tự văn Đoài lạc địa

循環又見坎居宮

tuần hoàn hựu kiến Khảm cư cung

又

hựu:

有無無有寔多端

665. hữu vô, vô hữu thực đa đoan,

不信須求那事看

bất tín tu cầu na sự khan.

東已向開隨迭作

Đông dĩ hướng khai tùy diệt tác

循还又見日前看

tuần hoàn hựu kiến nhật tiền khan.

詩云

thi vân:

天下紛紛擾擾攘

thiên hạ phân phân nhiễu nhiễu nhương,

誰知圣帝在何方

thùy tri Thánh Đế tại hà phương.

賢人欲識為臣輔

hiền nhân dục thức vi thần phụ

不在蛮鄕在狄鄕

bất tại Man hương tại Địch hương.

一字三人同

nhất tự tam Nhân đồng,

月無水無火

Nguyệt vô Thủy vô Hỏa

此圣人之名

thử thánh nhân chi danh.

右詩

hữu thi

江東岸上但尋常

Giang Đông ngạn thượng đãn tầm thường

備起陳陵作帝王

bị khởi trần lăng tác đế vương.

天下都來歸一統

thiên hạ đô lai quy nhất thống

此年出治永延長

thử niên xuất trị vĩnh diên trường.

右詩

hữu thi

火賢兔几庶木楊

680.Hỏa hiền thố kỷ thứ mộc dương

是圣人水宮竜德

thị Thánh nhân thủy cung long đức

隐位山字奉火神

ẩn vị sơn tự phụng hỏa thần,

猪運興王室

Trư vận hưng vương thất

年間六七旬

niên gian Lục Thất tuần

世傳十六葉

685. thế truyền thập lục diệp

祚流五萬春

Tộ lưu ngũ vạn xuân

又

hựu:

幻中十三口

Huyễn trung thập tam khẩu

以匕結之人

dĩ chủy kết chi nhân.

Tạm dịch và chú thích:

189.câu này có ý là dựa vào Sấm Ký để diễn thêm ra.

193.có vẻ ám chỉ họ Trịnh.

205.có ý tứ bề tôi lộng quyền, vua bị lép vế.

209.ngồi dưng: tức là ngồi rỗi, như vẫn nói ở dưng=không làm gì.

213.áo vàng: màu vàng là màu chỉ vua mới được dùng, ở đây có vẻ chỉ việc dùng phẩm phục không phù hợp với ngôi vị, không phải vua mà lại mặc áo vàng nên người đời xì xào bàn tán, chúa Trịnh đã từng làm việc này.

218.Vô Già: không ngăn cản, đại lễ Vô Già của Phật giáo nhằm độ hết thảy chúng sinh trong các cõi. Độc Tôn: nhà Phật có câu “Thiên thượng Địa hạ, duy ngã độc tôn=trên là Trời dưới là Đất, chỉ có ta là riêng cao hơn cả”, câu này được cho là Phật nói, ngờ rằng đời sau ngụy tạo, nhằm đề cao đạo Phật, nó mâu thuẫn với thuyết “chúng sinh bình đẳng”. Phật giáo đề xuất tư tưởng bình đẳng là chống lại tư tưởng phân chia đẳng cấp của Bà la môn. Câu này có ý chê bai Phật giáo, thời nhà Lê, đến Thánh Tông Thuần hoàng đế đã có chủ trương theo Nho giáo một cách cực đoan.

222.Cưu: chim Cưu, là giống chim con đực không ở chung với con mái, xưa dùng để ví với việc vợ chồng chán ghét, bỏ nhau.

226.ít người có lòng vì việc chung.

233.thất thố: lầm lạc.

234.hiệu lệnh không dứt khoát, ra lệnh xong lại hủy lệnh ấy ngay.

241.thâu năm: suốt năm, cả năm.

244.chữ Thường 常 tự dạng giống chữ Nao, Nào 芾, ở  đây ngờ rằng là chữ Nao mới phải, chính văn chép chữ Thường.

252.Khu: nghĩa là đuổi.

260.có ý kiến cho là sự kiện hòa đàm Pari được khởi động.

262.Mỹ liên tiếp ném bom miền Bắc.

263.Kinh  驚: sợ, có bản chép là Kinh 經  : sách

277.Hoàn, Linh: hai vua cuối nhà Hán.

284.câu này thiếu câu chú: thác Mạc chỉ Trịnh托莫止鄭:  mượn Mạc để chỉ về Trịnh.

285.chữ Anh 英 và chữ Mạc 莫 tự dạng tương tự, nhiều bản chép là Mạc 莫 .

300. Sấm rằng: tức là trong sấm nói rằng.

303. Nhân Duẫn 人允 : chưa hiểu ý là gì, còn nghĩa đen cũng không rõ.

304.Phụ Nguyên 附元: nghĩa đen là dựa vào, giúp cho lúc ban đầu.

Câu này thiếu câu chú: Phụ Nguyên là Nguyễn Gia  附元罗阮家: Phụ Nguyên là nhà Nguyễn. Chữ Phụ 附 đồng âm với chữ Phụ 阜 , chữ Phụ 阜thiên bàng viết là 阝 ghép với chữ Nguyên 元 là chữ Nguyễn 阮.

306.đều hòa: đều cùng.

310. Hoàng Phúc 黄福 : nhân vật đời Minh, có nhiều tội ác với dân ta, có dã tâm kế tục việc làm của Cao Biền, trấn yểm các ngôi đất phát đế vương ở ta. Câu này có vẻ chỉ việc Hoàng Phúc đã định phong tỏa Hoàng Giang bảo địa.

314. Thuấn Nghiêu: vua Thuấn, vua Nghiêu.Cao Quang: Hán Cao Tổ, Hán Quang Vũ.

316.điều đỉnh 調鼎: chỉ Y Doãn khi hàn vi có tài nấu ăn ngon, khi làm tể tướng sắp xếp mọi việc cũng giỏi như nấu ăn, nấu ăn phải thêm bớt mắm muối gia vị sao cho vừa miệng, tể tướng phải cân nhắc việc sắp xếp nhân sự sao cho đúng lẽ. họ Mai: trong chính văn là chỉ người họ Mai. Cả câu nghĩa là sinh ra người họ Mai có tài vương tể.  

317.câu này ngờ thiếu 01 chữ.

320. Bạch Xỉ 白齒: trắng răng, chữ nghĩa rõ ràng, tất cả các bản chữ nôm đều thống nhất chữ này. Bản này khuyên chữ  Bạch, chữ Xỉ  rời nhau.

321.có ý kiến: Song Thiên 双天 là Quý 癸, Nhật Nguyệt 日月 là Minh 明.  

ngôn Quý Mão tuế  言癸卯歲: nói năm Quý Mão.

323. Thánh phục vi Vương: Thánh trở lại làm Vương

324. đô kiêm: gồm cả.

326. thác cư: ở nhờ.

327. tinh nhuệ: những khả năng tốt của bản thân.

328. Âm cơ: ngầm tính toán.

333. thụy tinh: sao lành.

338. hướng bối: hướng là theo, bối là quay lưng lại, là không theo.

359.Vị Kinh  : sông Vị sông Kinh 

365. kim quỹ 金櫃: hòm bằng vàng, ắt dùng để đựng đồ quý.

369. Đoài cung: cung Đoài phương Tây; bất tạo: chẳng dựng lên, chẳng làm.

ngôn hổ tướng tàn ngược, quốc gia bại loạn tại Tý thử thủ dã,

nhất vân : Thân niên Thân nguyệt, Thân nhật Thân thời, vĩ tinh xuất Thân phương, thiên hạ đại loạn dã. 言虎將殘虐國家敗亂在子手也一云申年申申辰尾星出申方天下大亂也: nói về việc tướng mạnh bạo ngược, nhà nước yếu kém, rối ren bắt đầu từ năm Tý. Lại một cách giải thích nữa cho rằng: năm Thân tháng Thân ngày Thân giờ Thân, sao chổi xuất hiện ở phương Thân-Tây Tây Nam, thiên hạ đại loạn vậy.

372. ngôn: sơn lâm hiểm xứ, nội hữu Thiên Thời, Địa Lợi, Nhân Hòa, khả dĩ ẩn thân dã. nhất vân: Thái Nguyên, sơn động trù ngạn, nhất hiểm dã; Vị Khê sinh Thánh, nhị hiểm dã; Đoài phương tĩnh nhất khu hiệu Phục Man, đắc tam hiểm dã. 言山林險处内有天辰地利人和可以隱身也一云太原山峝畴岸一險也渭溪生圣二險也兌方靜一區号服蛮得三險也

Nói: núi rừng nơi gai góc, bên trong có Thiên Thời, Địa Lợi, Nhân Hòa, có thể ẩn thân vậy.

Một cách nói khác: ruộng ven bờ hang núi Thái Nguyên, là một hiểm vậy; Vị Khê (ngòi Vị) sinh Thánh, là hai hiểm vậy; phương Đoài có một nơi thanh vắng, gọi là Phục Man, là ba hiểm vậy.

374. ngôn: chung dụng tiểu nhân bị tắc phong hầu, dĩ phòng thất sách, dĩ thử phá lỗ dã. 言終用小人備塞封侯以防失策以此破虜也

Là nói: cuối cùng tin dùng tiểu nhân cho đủ số phong hầu, đề phòng việc tính toán sai, lấy đấy để phá giặc vậy.

375. U Vương: Chu U Vương.

377. ong kiến: chỉ giặc cướp.

378. Mạc thị loạn thế, cử binh phục thù, tam đạo đồng tiến, cố dã. 莫氏乱世舉兵復詧三道同進固也

Họ Mạc làm loạn đời, cử binh phục thù, cùng tiến theo ba đường, nên nói vậy.

380. ngôn: Nguyễn thị tái cử binh phục thù. 言阮氏再舉兵復詧

Là nói: họ Nguyễn lại cất quân phục thù.

384. ngôn: Thân niên Đông nguyệt, Bắc binh thượng mã xuất tái tam đạo đồng tiến言申年冬月北兵上馬出塞三道同進

Là nói: mùa Đông năm Thân, quân phương Bắc lên ngựa ra biên giới, cùng tiến theo ba đường.

386. hung khiểm: mất mùa.

ngôn: Dậu niên Đông tiết, liên khởi, thiên hạ cơ cẩn, tử giả liên tử. 言酉年冬節連起天下飢饉死者連死

Là nói: mùa Đông năm Dậu, liên tục xảy ra nạn đói, người chết đói rất nhiều.

387. Lưu Tinh: sao chổi.

388. ngôn: Thân tiết, tứ phương binh khởi, giai bị hỏa tai, gia tận khởi thiêu tận tuyệt dã. 言申節四方兵起皆被火災家尽起燒尽絶也

Là nói: tiết Thân, bốn phương quân nổi dậy đều bị nạn lửa cháy hết sạch nhà cửa, đốt cháy hết sạch vậy.

390. Ngôn: thiên thời đa tai tật, nhân dân đa đạo tặc. 言天辰多灾疾人民同多盗賊

Là nói: lúc bấy giờ nhiều dịch bệnh, tai ương, nhân dân phần nhiều là trộm cướp.

395. lãnh tiết: tiết trời lạnh; hồng tứ dã: màu hồng khắp bốn phía đồng nội.

396. ngôn: quần hùng khởi binh tứ chiến dã. 言群雄起兵四戰也

Là nói: quần hùng dấy quân bốn lần đánh nhau vậy.

397-398. ảnh chụp sách không có hai câu này, do người phiên âm them vào.

402. ngôn: Hợi niên thiên hạ đại loạn, tử giả thập phần tồn nhất. 言亥年天下大乱死者十分存一

Là nói: năm Hợi, thiên hạ đại loạn, người chết mười phần (chỉ) còn một.

404. ngôn: Nhâm Tý thập tính xưng vi tứ sứ quân, Nam phương hữu tứ, Bắc phương hữu nhị, Tây phương hữu tam, xưng vi trưởng quân dã. 言壬子十姓称爲四使君南方有四北方有二西方有三称爲長君也

Là nói: Nhâm Tý, mười họ xưng làm 4 sứ quân, phía Nam có 4, phía Bắc có 2, phía Tây có 3, xưng làm trưởng quân vậy.

414. độ thân: bản thân (mình) vượt qua (được hoàn cảnh ấy).

415.có bản chép Khảm phương.

418. Thái Nguyên nhất đới: một dải Thái Nguyên, Thái Nguyên được chấm là danh từ riêng, tên vùng đất.

ngôn: sơn động kỵ phong khả dĩ dung thân. 言山峝騎峯可以容身

Là nói: hang núi nằm trên đỉnh núi, có thể dung thân.

419. vi oanh: vây quanh.

420. ngôn: Thái Nguyên đa sơn diệc hiểm, Tản Lĩnh khả dĩ dung thân bảo toàn. 言太原多山亦險伞嶺可以容身保全

Là nói: Thái Nguyên có nhiều núi hiểm hóc, núi Tản có thể dung thân.

432. Phá Điền thiên tử xuất, bất chiến tự nhiên thành. 破田天子出不戰自然成

Phá Điền vua sẽ ra, chẳng đánh nhau cũng nên việc.

433.nhân: lòng nhân; cận duyệt viễn lai: gần thì vui mừng, xa thì kéo đến.

438. ngôn: Lý thị Viên Tinh hoạnh khí, kỳ hậu đắc đạo, thu đồng chú An

Nam tứ khí, dĩ vi bảo đồ giả dã. 言李氏猿星横氣其後得道收銅鑄安南四噐以爲宝圖者也

Là nói: họ Lý, sao con Vượn, đạt được khí, về sau đắc đạo, đúc bốn vật to ở nước ta vậy. Đây là nói về An Nam tứ đại khí, thực ra là Nguyễn Chí Thành, đạo hiệu Nguyễn Minh Không, dân gian thường gọi là sư Khổng Lồ, người Gia Viễn, Ninh Bình, về sau trụ trì ở chùa Keo (Thần Quang tự) Hành Thiện, Xuân Trường, Nam Định, đúc. Các làng nghề đúc truyền thống vẫn thờ làm tổ sư.

439. Thần Quy: Rùa Thần; Cơ Nỗ: lẫy nỏ.

440. ngôn: quá Cổ Loa đắc thử Thần Khí. 言過古螺得此神噐

Là nói: qua Cổ Loa được Thần Khí này.

443. ngôn: Nguyễn thị sinh ư Bắc phương, cư tại Sơn Tây xứ. 言阮氏生於北方居在山西处

Là nói: họ Nguyễn sinh ở phía Bắc, ở tại Sơn Tây.

446. ngôn: Thiên sinh Ngọ tuế, tôn vi sư phó chi vị, nhậm trọng kinh doanh, dĩ thành vương nghiệp. 言天生午歲尊爲師傅之位任重經營以成王業

Là nói: Trời sinh ra tuổi Ngọ, đưa lên làm thày, giữ trọng trách, lập kế hoạch, quản lý thực hiện, lấy đấy mà nên Vương nghiệp.

449. đỉnh: cái vạc (có chân); hoạch: cái chảo. Xem chú thích câu 316.

454.năm sao hiện rõ hình tượng thái bình, hanh thông.

446.thi ký tuý: là nói bài tản văn Túy Ông Đình Ký của Âu Dương Tu, bài tản văn miêu tả việc quan và dân vui vầy với nhau.

canh Hữu Đài: ngâm ngợi thơ Hữu Đài. Các bài thơ Nam Sơn Hữu Đài trong kinh Thi.

458. ngôn: cử binh phạt Bắc Hồ, năng phục dẫn thổ bản cựu. 言舉兵伐北胡能復引土版舊

Là nói: cất quân chinh phạt người Hồ ở phía Bắc, lấy lại đất đai cũ.

503. xuất Thái Ất kinh lục thập tam quyển, trạch đắc Thiên, Nguyệt Đức, hướng Bắc phương thiết đàn, tế Thiên Địa, Thánh Thần, Ngũ Tướng các Thần, luyện Thiên Thánh hoàn, dĩ tẩy khí giới; hựu trạch Thập Ác, Cửu Xú nhật, hướng Bắc phương tế Ngũ Tướng, tái tự Thiên Thần, nhất hoàn dĩ tẩy khí giới, khả dĩ miễn nhất thân chi nạn. 出太乙經六十三卷擇得天德月德向北方切𡊨祭天地圣神五將各神煉天圣丸以洗噐械又擇十恶九醜日向北方祭五將再祀天神一丸以洗器械可以免一身之难

Là ở quyển 63 kinh Thái Ất mà ra. Chọn các ngày có sao Thiên Đức, Nguyệt Đức, lập đàn tràng ở phía Bắc, tế Trời Đất, Thánh Thần, Ngũ Tướng các Thần, luyện Thiên Thánh hoàn, để rửa khí giới; lại chọn ngày Thập Ác, Cửu Xú, hướng về phía Bắc, tế Ngũ Tướng, lại cúng Thiên Thần, lấy một viên thuốc để rửa khí giới, có thể tránh được mọi tai nạn ảnh hưởng đến bản thân.

509. phỉ nguyền: thỏa ước muốn.

512.tri cơ: biết được cơ Trời.

514. bạch ốc: nghèo; chu môn: giàu có quyền quý.

519. bán thiên: nửa ngàn=500.

525. huyện Tiên Du, xã Núi Nguyên; huyện Bảo Lộc, xã Phú Chu, ở tại xã Tức Mặc, họ Trần. Đông Ngạn, xã Uy Nỗ, huyện Thanh Trì, xã Quang Liệt, họ Vũ.

530. tầm thường dã尋常也: bình thường vậy

533. huyện Đông Di, xã Lộc Xá, họ Nguyễn.

huyện Nam Anh, xã Hoàng Đồng, họ Nghiêm.

huyện An Việt, xã An Giang, họ Đào.

huyện Kim Động, xã Hoàng Vân, họ Chu.

huyện Lão An, xã Lão An, họ Lưu.

huyện Bất Bạt, xã Khang Bảo, họ Chu đổi thành họ Phùng.

huyện Thiên Bản, xã Cao Hương, họ Lương.

huyện Thanh Lan, xã Ca Xá, họ Vũ.

534. bốn bảy: là 28.

537. huyện Đông Sơn, xã Đông Vệ, họ Lê.

huyện Nam Đường, xã Nam Đường, họ Lương.

539. Gia Lâm, hai họ Lý, Phùng;

Tiên Du, hai họ Đào, Dương.

542. xã An Lão, huyện Nghi Dương, họ Vũ

543. huyện Lương Võ, xã Giao Thủy, họ Vũ.

545. huyện Cẩm Giang, họ Trần

huyện Lương Tài, họ Trần

549. phan long: vịn Rồng, chỉ gần gũi vua.

550. sao Chủy, Dực: hai họ Hoàng, Chu.

553. huyện Ô Sơn, họ Hoàng, Nguyễn;

huyện Ý Yên cũng họ Hoàng;

huyện Đại An, họ Phạm;

huyện Hữu Lũng họ Lưu; Đông Ngạn, họ Lê.

555. huyện Kim Sơn họ Vương

559. huyện Từ Liêm, xã Đông Ngạn họ Quách;

Lương Tài, xã Dịch Sứ, họ Chu,

huyện Đông Ngạn, họ Lưu.

565. huyện Tiên Du họ Nguyễn; Thán Sơn họ Nguyễn;

huyện Đường An họ Tô, Vũ, Chu

567. huyện Siêu Loại họ Vũ; huyện Võ Ninh họ Vũ.

571. huyện Nghi Dương, xã Khúc Xuân họ Nguyễn.

575. huyện Quế Dương, xã Hao Huy họ Trần.

huyện Hiệp Hòa, xã Kỳ Sơn họ Lý.

592. huyện Kim Hoa, xã Mỹ Lộc họ Trần; xã La Lộc họ Trần

629. ở dung: ở rỗi, chẳng làm gì.

630. có đất: được đất tốt.

637-640

cuối Rồng đầu Rắn bắt đầu đánh nhau

từ tháng 10 năm Thìn đến tháng 4 năm Tị

móng Ngựa chân Dê đều lui binh hết

từ tháng 6 năm Ngọ đến tháng 12 năm Mùi

một người học trò là biết anh hùng đến lúc cuối

trong khoảng năm Thân Dậu hướng tới nền thái bình.

tháng 2 năm Thân, tháng 10 năm Dậu.

thơ rằng:

641-644.

năm mươi ba Đoài tram cây héo

năm Tân che mờ Thỏ, quét thành đô

hai bánh (xe) ra quân, non sông nhơ nhớp.

một Thỏ mở ra việc gay go, không mặt trăng mặt trời.

thơ rằng:

645-648

hai khúc gỗ cọ sát sẽ sinh ra lửa

cành chia ra … đứt, bắt đầu đánh nhau

Năm Hồ cùng họ, có chung gốc gác

khắp chốn cõi người hưởng thái bình.

thơ rằng:

649-652

hai, ba đổi nhau làm, (đấy là sự) ảo diệu của Tạo Hóa

bốn biển bỗng hòa trộn làm một

mặt trăng mặt trời khi gà gáy thường mọc ở Mão

(con) thỏ trong trong than thở, lướt đi cùng gió.

thơ rằng:

653-656

Hoàng Giang phun nước ở cái lỗ của thành

ai biết Lòng Trời đã (ra) điềm lành

núi Tây … vốn vậy, cao bao nhiêu trượng (chữ thiếu có thể là Nguy 巍)

(con) chó không sợ mồm, chẳng làm người bị thương.

thơ rằng:

657-664

đời gặp trong khoảng năm, tháng Sáu, Bảy

chẳng tin nên muốn thấy việc gì đó

Lòng Trời rộng lớn, (việc) tốt lành vui vẻ bắt đầu

Huyền Cơ ai (là người) biết, sự sáng sủa trong cái mờ tối

chỉ bắt chước theo hẳn vượt qua, suốt với ý người

(khi) chuyển vận tự (mình đã) biết đến đất phương Đoài

quay vòng lại thấy ở cung Khảm

lại nữa:

665-668

có, không, không, có thật nhiều đầu mối

chẳng tin nên mong thấy việc gì đó

(phương) Đông đã theo (sự) mở ra, tùy theo thay đổi (mà) làm

quay vòng lại nhìn thấy mặt trời phía trước

thơ rằng:

669-675

khắp nơi rối ren, càn quấy

ai biết Thánh Đế ở nơi nào

người hiền tài muốn biết để làm bề tôi giúp sức

chẳng tại quê của người Man, ở quê của giống Địch

một chữ cùng ba người

mặt trăng không có nước, không có lửa

đấy là tên của Thánh nhân

có thơ:

676-679

trên bờ đông của sông chỉ bình thường

đủ dựng bày gò đống làm đế vương

khắp nơi đều đến theo về một mối

năm này ra trị đời kéo dài mãi

có thơ:

680-686

Lửa hiền ghế Thỏ, sau là cây dương

là đức của rồng, cung dưới nước của Thánh nhân

nấp ở chữ sơn, cung phụng Thần Lửa

vận con Lợn hưng vương thất

trong khoảng năm Sáu, Bảy

truyền trên đời được 16 đời

đất nước kéo dài năm vạn năm

lại nữa:

687-688

trong chữ Huyễn có 13 chữ Khẩu

lấy chữ Chủy kết thành chữ Nhân.

Xét thấy có nhiều đoạn chưa hẳn đã là Sấm Trạng, mà là sự trộn lẫn nhiều đoạn do người khác làm.