Những bài sấm khác trong bản Nôm của TVQGVN

Bài thơ trạng nguyên Nhật Bản đưa cho vua Tự Đức

嗣德行獵遇日本往商有一状元問我囯家治安如何

狀元詩一首云

嗟哉世事若萍蓬

南北何辰兩路通

狐隱驕山雲共白

鯨吞魚島水流紅

猪逢玉兔天傾北

鼠出金田日正東

直待烏飛獅子上

太平天下有春風

Phiên âm

Tự Đức hành lạp, ngộ Nhật Bản vãng thương hữu nhất trạng nguyên, vấn ngã quốc gia trị an như hà.

Trạng nguyên thi nhất thủ vân :

ta tai thế sự nhược bình bồng

Nam Bắc hà thời lưỡng lộ thông

Hồ ẩn kiêu sơn vân cộng bạch

Kình thôn ngư đảo thủy lưu hồng

Chư phùng ngọc thố Thiên khuynh bắc

Thử xuất kim điền Nhật chính đông

trực đãi Ô phi Sư Tử thướng

thái bình thiên hạ hữu xuân phong.

Tạm dịch 

Tự Đức đi săn, gặp đoàn khách buôn người Nhật Bản, trong đoàn khách có một trạng nguyên, (mới) hỏi nước ta trị an ra sao?

Trạng nguyên dâng lên một bài thơ, thơ rằng :

than thay! việc đời như bèo trôi, cỏ bồng bị gió cuốn

Nam Bắc bao giờ mở thông hai con đường

Cáo núp trên núi lớn, mây cùng trắng

Cá Kình nuốt đảo cá, nước chảy hồng

Lợn gặp thỏ ngọc, Trời nghiêng ở phương Bắc

Chuột ra ở ruộng vàng, Mặt Trời thẳng ở phương Đông 
đợi đến Quạ bay, Sư tử dậy 
thiên hạ thái bình, (như) có gió mùa xuân. 

tạm chú thích:

- ở đây có vẻ người chép xem nhẹ vua Tự Đức, cho nên chép Tự Đức cộc lốc.

- bèo trôi nổi cùng nước chảy, cỏ bồng bị gió cuốn đi khắp nơi, lấy hai thứ này để ví việc trôi nổi, bất định.

- nhiều bản quốc ngữ chép "thiết lộ", bản này chép "lưỡng lộ".

- Quạ còn tượng trưng cho mặt trời'.

Phùng thượng thư sấm ký

馮尙書讖記

埃埃庄別訴詳

一土辰在坎方課尼

石盘准意𧵆台

大岸永尾仍核貝棱

𪀄呌猿唿㘇㖫

塘𠫾首矢甚蒸坤𨃝

人民永尾平詞

山林入泮杜洳困台

圣群菊月𦓿𩄲

風調雨順𠫾尼分欣

豐登禾榖渚滇

圣於𨕭…固五色雲

四方坎宫𡏦運

意恬天子圣人課尼

𧡊𥪝讖呐𢜠台

丈夫庄管店𣈜尋𠫾

尋𨕭典准盘溪

坦生圣主边箕頭廊

䀡𠫾認吏訴詳

群迡屠固生王兜罗

庄信吏典本家

𡗶渚生圣边爲扱𡌿

認䀡風景有情

左竜朝吏固城府𡆫

玄書宛畧江溪

明堂七矅𨎠排𩈘𥋳

於賒固沒𡥵㺔

𨆝頭捲吏𠁑𣳔潮溪

應恬天子朝衛

禀生圣实欧歌治𠁀

双天月待𠓇𤐝

生特最卒(癸丑)实嵬庄求

旦辰𣇜王群𥹰

徐典三合保饒仕爫

勸歇東西北南

埃悶爫將辰䀡𥪝尼

英雄度貝賣台

劄山沒集埕𠉞底傳

埃𢧚碑𥒥烏𣘈

願嗔苖裔𠁀𡢐恩茹

𠁀𠉞永未台罗

形容聖帝寬和慈悲

芳菲象覩威儀

鬚𧏵眜鳳实位帝王

卋間渚易𤍊詳

旦三元節皮浪申年

干戈泣歇𦊚方

東西南北𣼽相𦊚皮

江山潮海分尸

計兜步折民尼艰难

辰𡗶轉運庄安

生民餓死飢寒丕爲

江南景意….

固循末世权𣈙魔王

油埃庄別訴詳

箕𡽫葱渃𠬠羕分離

糝𡥵攬媄𦋦𠫾

𠬠𡥵不等丕辰渚𦋦

南盘共准大罗

𡽫山景意噫罗東山

𦊚皮仍渃共𡽫

横山於𡨌罗岸紗葻

頭𡽫里帝立宮

東洋罗𣷷黄竜𦋦𠁀

江南景意支皮

几吹𠊛虐𦋦𨔈舖坊

皈衛朝戈郎昂

𠫾𠬠傕𣦎典廊固凌

𪚤𨕭㕑郅𠃩層

𠁑辰𥒥木泣蒸排行

傕女買典宝江

戈糁准意旦廊塩相

日程自景八仙

𪚤𦋦坦圣𡎝仙兜齊

固福辰買趿柴

朱占典准圣𣈙買涓

左边辰固湖蓮

右边凌沁堆边𧏵朝

坦尼油𧡊渚牟

𨄹尋朱別畧𡢐訴詳

圣生阮氏木郎

南蛮北狄𦋦方逻𨓡

𥆾占景意無双

山川河海調共泰山

尼𠳒𠴍报埃埃

丈夫君子尋尼𦋦𠁀

固欺青永𦣰𨔈

想辰鼎世助𠁀庄差

江山景意罗尼除饒

塘𠫾𡽫渃𠰉𨇉

㳥芻𥒥木招撩海河

山川永未埃戈

𡽫高𠃩曲埃㐌別兜

𠬠柴𠬠伵共饒

𢚸蒙𧡊圣庄歐辱𨉓

尋柴買特荣身

尋朱典准東津爫朝

坦灵水𨄹四圍

茄柴丁火於箕边南

𥆾占恪等凡間

𡎝仙坦圣虎狼敢箕

四方城累𦊛皮

山林永尾埃辰別兜

旦𢆥壬癸群𥹰

聖𦋦𨷑渃買侯安民

惜浪旬運渚𧵆

若朋㐌𧵆些仕尋𠫾

Phiên âm

Phùng thượng thư sấm ký

1. ai ai chẳng biết tỏ tường

nhất Thổ thời tại Khảm phương tuần này

thạch bàn chốn ấy gần thay

đại ngàn vắng vẻ những cây cùng rừng

chim kêu vượn hót vang lừng

đường đi thỏ thẻ dặm chưng khôn dò

nhân dân vắng vẻ bằng tờ

sơn lâm nhớp bợn đỗ nhờ khốn thay

Thánh còn cuốc nguyệt cày mây

phong điều vũ thuận đi này phần hơn

11. phong đăng hòa cốc chứa chan

Thánh ở trên....có ngũ sắc vân

tứ phương Khảm cung xoay vần

ấy điềm Thiên Tử, Thánh Nhân khóa này

thấy trong Sấm nói mừng thay

trượng phu chẳng biết đêm ngày tìm đi

tìm lên đến chốn bàn khê

đất sinh Thánh Chúa bên kia đầu làng

xem đi nhìn lại tỏ tường

còn chày đồ có sinh Vương đâu là
21. chẳng tin lại đến bản gia
Thánh chưa sinh Thánh biên vì gập ghềnh
nhìn xem phong cảnh hữu tình
tả Long chầu lại có thành phủ vây
Huyền thư uốn trước giang khê
Minh Đường Thất Diệu trước bày mặt coi
ở xa có một con voi
cúi đầu quyện lại dưới dòng triều khê
ứng điềm Thiên tử chầu về
bẩm sinh Thánh thực âu ca trị đời
31. Song Thiên nguyệt giãi sáng soi
sinh được tối tốt (Quý Sửu) thực ngôi chẳng cầu
đến thời buổi Vương còn lâu
chờ đến Tam Hợp bảo nhau sẽ làm
khuyên người Đông Tây Bắc Nam
ai muốn làm Tướng thời xem trong này
anh hùng độ với mới hay
chép san một tập dành nay để troàn (truyền)
ai nên bia đá ô son
nguyện xin miêu duệ đời sau ơn nhà
41. đời này vắng vẻ thay là
hình dung Thánh Đế khoan hòa từ bi
phương phi tượng đổ uy nghi
râu rồng mắt phượng thực vì Đế Vương
thế gian chưa dễ tỏ tường
đến Tam Nguyên tiết vừa rằng Thân niên
can qua khắp hết bốn phương
Đông Tây Nam Bắc láng tương bốn bề
giang sơn triều hải phân thi
kể đâu bủa giết dân này gian nan
51. thời Trời xoay vận chẳng an
sinh dân ngạ tử cơ hàn vậy vay
Giang Nam cảnh ấy........
có tuần mạt thế quyền rày ma vương
dầu ai chẳng biết tỏ tường
kìa non thông nước một dường phân ly
tám con lãm mẹ ra đi
một con bất đẳng vậy thì chẳng ra
Nam bàn một chốn Đại La
non sông cảnh ấy y là Đông Sơn
61. bốn bề những nước cùng non
hoành sơn ở giữa la ngàn sa buông
đầu non lý Đế lập cung
Đông Dương là biển Hoàng Long ra đời
Giang Nam cảnh ấy chia bề
kẻ xuôi người ngược ra chơi phố phường
quay về chèo qua sang ngang
đi một thôi thẳng đến làng có lăng
trông lên chùa chất chín tầng
dưới thời đá mọc khắp chưng bày hàng
71. thôi nữa mới đến Bảo Giang
qua tám chốn, ấy đến làng Diêm Tương
nhật trình tựa cảnh Bát Tiên
trông ra đất Thánh cõi Tiên đâu tày
có phúc thời mới gặp thày
cho xem đến chốn Thánh rày mới quên
tả biên thời có hồ sen
hữu biên lăng tẩm đôi bên rồng chầu
đất này dầu thấy chưa mầu
dạo tìm cho biết trước sau tỏ tường
81. Thánh sinh Nguyễn thị Mộc lang
Nam Man, Bắc Địch ra phương lạ lùng
nhìn xem cảnh ấy vô song
sơn xuyên hà hải đều là Thái Sơn
này lời nhắn nhủ ai ai
trượng phu quân tử tìm nơi ra đời
có khi thanh vắng nằm chơi
tưởng thời đỉnh thế trợ đời chẳng sai
giang sơn cảnh ấy là này chờ nhau
đường đi non nước cheo leo
91. sóng xô đá mọc cheo leo hải hà
sơn xuyên vắng vẻ ai qua
non cao chín khúc ai đà biết đâu
một thày một tớ cùng nhau
lòng mong thấy Thánh chẳng âu nhọc mình
tìm thày mới được vinh thân
tìm cho đến chốn Đông tân làm triều
đất linh thủy dạo tứ vi
nhà thày Đinh Hỏa ở kìa bên Nam
nhìn xem khác đấng phàm gian
101. cõi Tiên đất Thánh hổ lang dám kìa
tứ phương thành lũy tư bề
sơn lâm vắng vẻ ai thì biết đâu
đến năm Nhâm Quý còn lâu
Thánh ra mở nước mới hầu an dân
tiếc rằng tuần vận chưa gần
nhược bằng đã gần ta sẽ tìm đi.

Tạm chú thích (theo câu) : 
2. có người cho rằng chữ Nhất hợp với chữ Thổ thành chữ Nhâm.
9. ý là Thánh còn ở trên Trời, chưa xuống trần gian.
12. ngờ là sót một chữ, chứ không phải do bị rách.
25. Huyền thư = chữ huyền, đây là thuật ngữ thường dùng trong thuật Phong Thủy, để nói về mạch đất, dòng nước uốn lượn khuất khúc như hình chữ Huyền.
26. Minh Đường : là khoảng đất rộng thoáng trước Địa Huyệt. 
       Thất Diệu : là Bắc Đẩu Thất Tinh.
đại ý nói thế đất có Thất Tinh bao bọc Minh Đường.
31. Song Thiên : có người cho rằng là chữ Quý 癸, chữ Song trên Thiên dưới.
34. Tam Hợp : ba cái hợp lại với nhau. theo các thuyết ngũ hành lý số thì 12 địa chi chia thành 4 tam hợp : Thân Tý Thìn (thủy thổ), Dần Ngọ Tuất (mộc), Tỵ Dậu Sửu (kim), Hợi Mão Mùi (mộc). các ứng dụng trong các thuật là có khác nhau.
38. bia đá ô son : được ghi nhận công lao vào sử sách.
39. miêu duệ = con cháu.
46. Tam Nguyên tiết = tiết Tam Nguyên.
Tam Nguyên có nhiều cách nói, là thuật ngữ trong Lịch Số và những môn liên quan đến Lịch Số. như trong các thuật Kỳ Môn, Thái Ất, Lục Nhâm, Phong Thủy....khi bàn đến Vận Số theo thời gian thì thường dùng đến Tam Nguyên để nói. như nhà Khâm Dư khi bàn về cục thế đất đến khi nào phát, ngoài việc xem xét Loan Đầu, còn phải xem về Lý Khí, xem Long thuộc về cung gì, ứng hợp Nguyên Vận thế nào, lý luận cho rằng qua đó có thể biết là bao giờ thì đất ấy phát, đất có tuần dân có vận mà. còn những môn từ Lịch Số mà ra, như Thái Ất chẳng hạn, thì luôn gắn liền với Nguyên Vận. có điều là, Thái Ất là Thiên Văn Tinh Đẩu cùng Nguyên Vận, Phong Thủy thì Địa Lý núi sông cùng Nguyên Vận....có nhiều cách nói về Nguyên :
- tiết Tam Nguyên trong năm là : Thượng Nguyên rằm tháng Giêng, Trung Nguyên rằm tháng 7, Hạ Nguyên rằm tháng 10.
- Tam Nguyên : Thượng Nguyên Giáp Tý 60 năm, Trung Nguyên Giáp Tý 60 năm, Hạ Nguyên Giáp Tý 60 năm, gộp lại là 180 năm.
- lại có cách nói về Thất Nguyên, tức là gồm 7 Nguyên, mỗi Nguyên 60 năm, Tam Nguyên là Nguyên thứ ba.
52. ngạ tử = chết đói, cơ hàn = đói rét.
59. đây là mô tả cảnh vật theo phong thủy, chứ không phải tên riêng. thấy có bản quốc ngữ chép "nam đàn" chưa rõ ý gì.
những núi bao bọc ngoài xa ở trước Minh Đường cho đến Thủy Khẩu theo sông nước, gọi là La Thành, sông bao bọc Minh Đường cũng gọi là La Thành.
82. Nam Man, Bắc Địch là chỉ người thiểu số.
84. sơn xuyên = núi sông, hà hải = sông biển.
97. Đông tân = bến sông phía Đông
98. tức là đất thiêng, có sông nước chảy bốn phía xung quanh.
99. phía Nam của cục thế đất ấy.

Phùng Khắc Khoan theo tương truyền là em cùng mẹ khác cha của Trạng Trình. Nhiều người bảo rằng không phải, lý do thân mẫu của Trạng Trình ngoài 50 tuổi, không thể sinh nở, điều này là một nhìn nhận chủ quan, không có chứng cứ xác đáng. Có nhiều trường hợp được ghi nhận, phụ nữ từ 50 đến 60 tuổi vẫn sinh nở, đặc biệt có trường hợp trên 60 tuổi còn sinh nở. Họ Phùng theo học Trạng Trình, trốn vào Thanh Hóa theo nhà Lê-Trịnh. Khi nhà Mạc thất bại, họ Phùng mới theo nhà Lê về Bắc, khi đó Trạng Trình đã qua đời. Họ Phùng làm tới chức Thượng Thư (như bộ trưởng bây giờ), nổi tiếng thơ hay, từ ở ta sang đến tàu.
Bài này thấy đề của họ Phùng làm, trong một số bản quốc ngữ tương tự, lại ghi của Cụ Trạng. 
Xét nội dung, thấy viết là theo Sấm nói, mới mò đi điều tra xem quê quán (liên quan tới âm phần), nơi sinh, nơi dựng nghiệp (dương trạch) của Thánh. Và đây chính là bản ghi lại những gì đã được thấy thực mắt. Vậy nên cuối cùng mới than thở là tiếc vì sinh ra không đúng lúc. Đây là điều chưa được ổn lắm, với người thấu suốt, khó có thể có suy nghĩ này.

Thơ về thời vận nước ta của sứ Tàu thời Mạc
莫朝問北使我国家海安長乆如何北使送詩一首云

天道循環東復西

干戈落落是何迷

城中忽見分南北

江左傷寜限晉齊

升減浮沉斥…老

木城春複虜庭棃

天生白齒如無意

申酉從頭似皷鼙

又云一首

一頭生四角

双目隱重瞳

皆在水上岳

谁知丙火翁

十口含莽賊

小魚欲鯨攻

漢車謀圖晚

鷄鳴必見凶

Phiên âm

Mạc triều vấn Bắc sứ : ngã quốc gia hải an trường cửu như hà ?
Bắc sứ tống thi nhất thủ vân :
Thiên đạo tuần hoàn Đông phục Tê (Tây)
can qua lạc lạc thị hà mê
thành trung hốt kiến phân Nam Bắc
Giang Tả thương ninh hạn Tấn Tề
thăng giảm phù trầm xích... lão
mộc thành Xuân phức lỗ đình lê
Thiên sinh Bạch xỉ như vô ý
Thân Dậu tòng đầu tự cổ bề

hựu vân nhất thủ :

nhất đầu sinh tứ giác
song mục ẩn trùng đồng
giai tại thủy thượng nhạc
thùy tri Bính Hỏa ông
thập Khẩu hàm Mãng tặc
tiểu ngư dục Kình công
Hán xa mưu đồ vãn
Kê minh tất kiến hung.

Đây là hai bài thơ rất khó dịch vì triết tự và ẩn ý.
Tạm dịch
triều đình nhà Mạc hỏi sứ thần Tàu : về việc trị an của nước ta lâu dài thế nào? sứ Tàu đưa 1 bài thơ rằng :
đạo Trời vòng quanh, Đông trở lại Tây
việc đánh nhau liên miên, sao mà mê muội
trong thành chợt thấy chia thành Nam Bắc
Giang Tả tổn hại đến yên ổn, giới hạn ở Tấn Tề
thêm bớt, chìm nổi.....(chưa đọc được 1 chữ)
mộc thành, mùa xuân kép, giặc cây lê ở sân
Trời sinh Bạch Xỉ như không có ý gì
năm Thân Dậu bắt đầu như nổi trống trận.
lại thêm một bài :
một đầu sinh ra bốn sừng
hai mắt có con ngươi chồng lên nhau
đều là nước trên núi
ai biết ông Bính Hỏa
mười Mồm ngậm giặc Mãng (Vương)
cá con muốn đánh cá Kình
cỗ xe nhà Hán mưu đồ lúc vận cuối
Gà gáy ắt thấy việc chẳng lành.

bài một nói về việc chiến tranh, phân chia liên miên, và ẩn ý việc ra đời của Chân Nhân. bài hai có vẻ nói về tên, về tướng mạo. 

- một đầu có bốn sừng : có người cho rằng là chữ có Thảo đầu.

- trùng đồng : là tướng lạ, sách tướng thuật bảo vua Nghiêu mắt trùng đồng.

- Lưu Bá Ôn có câu "Hỏa Đức Tinh Quân lai hạ giới"= Hỏa Đức Tinh Quân xuống trần gian.
câu "thăng giảm phù trầm..." có một chữ viết thảo chưa đọc được, mặc dù đã suy nghĩ và tham khảo một số ý kiến. khi nào đọc được, chúng tôi sẽ đính chính.

Ba bài Quốc âm

𧣳城苔仍鬼貝魔

爫民困苦芾罗固傷

烝𣅶意魔王生下

𠤩糁𠊛仍將刀兵

固𠊛勇猛將精

北方挺出南城隱居

兵报詧馭車鞍恪

停能六七別玄机

兑宫俸㐌𤎎𤎎

𠁀能固𠤩实罗天然

馭𤍌鞍恪縱横

报詧𢚸吏買𦋦即辰

步兵𧺀𧺀旗𠖤

水兵無数船苔𠁑滝

莫箕未運遭凶

罕浪囯破年凶沒徐

𡗶吹𣋁俸𩆪𤎎

𥪝外限陣氽𠊛於兵

兵閍隊横山進𤼵

將留侯轉扒机関

天公轉運循还

酉罗庄打共散沒徐

害仍几咹𢘾粓襖

杆意共另𨄹方賒

劍元帥木刀禾

双欺兑敗𢖮罗震驚

𤠄𤍌庄於𣇫𣎃𣈜

羝脿尋塘速豸𣦍

不殺番番𢚸藝祖

待徐六七買𦋦𢬣

中一变千言巳午未申等事

氽𦝄兵火排排

坦俸𧡊葛𠖤𩆪𩂟台

是内隻退牟

渃滝赭仍𧖰詧沚𣻆

𪃿落媄團𡥵敲確

眾民𡗶散作氽尼

焒紅吝橘培𡗶

几揞𡥵𦣰撛哭苔𡽫

报詧閍隊屯屯

人民望𧡊驚魂隊方

係東南𠫾尼殘賊

另朱賒矯墨刀兵

北方罗实帝京

隱身坤易唒名待芾

𪀄鴻撫𦑃高𠖤

別机玄妙尋𠓨帝居

山林景木自然

报共准意帝居九重

𧡊埃𩅘鳳眜𧏵

尋尼𧯄谷立功買全

𠄼式蜂雲瑞氣

排𧏵鐄隱俸別埃能

芾別天机𡗶罗寔

待徐六七買𦋦𢬣

𡗶差户阮課尼

冘軍𦋦报詧尼買衝

罢才幹欣𥪝天下

双𠑖𡗶停把衛𡢐

細旬後乱蒸𡢐

𣷭東將意才侯坤當

挭共掙𢫡𠑖王

沒拪轉扒四方清平

竜雲﨤会課冷

榾𡗶彙眾𢧚名𠁀尼

細番六七治𠁀

辰𥪝天下別𠊚將精

𠀧垃𤳽𨑮坡挣

𦓿摡耒𢧚打挣

買別天机𡗶㐌寔

阮箕𥪝意買安冷

第三会言生圣生王在乱之後

𥪝𦊚𣷭兵争蓓蓓

㐌打挣吏浽凶荒

傷𠊚𢬣捇腋芒

𨑮分歇𠤩危荒炭塗

外洞𧡊仍猖枯

村民群𧡊准芾𤐡𠖤

𣅶意買﨤平寔

准兑宮生圣生王

𢶢𡗶𦊚榾彙鐄

將東海底荣㘇底𠁀

九重審審運𠑖

花開白齒实才圣軍

六七扲干斤𥪝渃

海乾坤𡢐𠓀特安

旬尼㐱实破田

帝王所治南天自𣈙

圖八百番尼冘吏

祚久長和泰清明

鼎新革舊停停

太平享課治平安盃

些𠉞本爫𤳇𥪝渃

事染牟𡢐𠓀咾通

仍𠳒已往㐌冲

將朱劄底保共後昆

噲爫三会祕言

酉包讖記共坤聘齊

勸後進扲𢬣吟讀

言萡𦓡意是坤推

向明背暗沛辰

功名産底扶持囯家

太平享唯福茹

荣花堆𡦂鑿和𢧚碑

默𢚸埃別麻推

高深𠄩𡦂鑿記𡬷𢚸

Phiên âm

bài 1

1. góc thành đầy những quỷ với ma
làm dân khốn khổ nào là có thương
chưng lúc ấy ma vương sinh hạ
bảy tám người những tướng đao binh
có người dũng mãnh tướng tinh
Bắc phương đĩnh xuất Nam thành ẩn cư
binh báo thù ngựa xe yên khác
đành hay Lục Thất biết huyền cơ
Đoài cung bóng đã mờ mờ
đời hay có bảy thực là thiên nhiên
11. ngựa thiêng yên khác tung hoành
báo thù lòng lại mới ra tức thời
bộ binh thắm thắm cờ bay
thủy binh vô số thuyền đầy dưới sông
Mạc kia vì vận tao hung
hẳn rằng quốc phá niên hung một giờ
Trời xui tối bóng mờ mờ
trong ngoài hạn trận mấy người ư binh
binh muôn đội Hoành Sơn tiến phát
tướng Lưu Hầu chuyển bắt cơ quan
21. Thiên Công chuyển vận tuần hoàn
dầu là chẳng đánh cũng tan một giờ
hại những kẻ ăn nhờ cơm áo
cơn ấy cùng lánh dạo phương xa
kiếm nguyên soái Mộc Đao Hòa
song khi Đoài bại ắt là Chấn kinh
Gà thiêng chẳng ở thuở tháng ngày
Dê béo tìm đường tốc chạy ngay
bất sát phen phen lòng Nghệ Tổ
đợi chờ Lục Thất mới ra tay
trung nhất biến thiên ngôn Tỵ Ngọ Mùi Thân đằng sự.



bài 2

1. mấy trăng binh hỏa bời bời
đất bỗng thấy cát bay mù mịt thay
thị nội chích thoái mau
nước sông đỏ những máu thù chảy tuôn
gà lạc mẹ đoàn con xao xác
chúng dân trời tan tác mấy nơi
lửa hồng lẩn quất bội trời
kẻ ẵm con nằm lăn khóc đầy non
báo thù muôn đội đồn đồn
nhân dân vọng thấy kinh hồn đôi phương
11. hễ Đông Nam đi nay tàn tặc
lánh cho xa kẻo mắc đao binh
Bắc phương là thực Đế Kinh
ẩn mình chưa dễ dấu danh được nào
chim hồng vỗ cánh bay cao
biết cơ huyền diệu tìm vào đấy cư
sơn lâm cảnh mọc tự nhiên
báo cùng chốn ấy Đế cư cửu trùng
thấy ai tóc phượng mắt rồng
tìm nơi hang hốc lập công mới toàn
21. năm thức phong vân thụy khí
bầy rồng vàng ẩn bóng biết ai hay
nào biết Thiên cơ Trời là thực
đợi chờ Lục Thất mới ra tay
trời sai họ Nguyễn khóa này
đem quân ra báo thù này mới xong
bởi tài cán hơn trong thiên hạ
song ngôi trời đành bả về sau
tới tuần hậu loạn chưng sau
biển Đông tướng ấy tài hầu khôn đương
31. gánh cùng tranh dựng ngôi Vương
một tay chuyển bắt tứ phương thanh bình
long vân gặp hội khóa lành
cột Trời vững chống nên danh đời này
tới phen Lục Thất trị đời
thời trong thiên hạ biết người tướng tinh
ba lấp ruộng mười bờ tranh
cày cấy rồi nên đánh tranh
mới biết Thiên cơ Trời là thực
Nguyễn kia trong ấy mới an lành.

bài 3

đệ tam hội ngôn sinh Thánh sinh Vương tại loạn chi hậu
1. trong bốn bể binh tranh bụi bụi
đã đánh tranh lại nổi hung hoang
thương thay tay xách dạ mang
mười phần hết bảy nguy hoang thán đồ
ngoài đồng thấy những xương khô
thôn dân còn thấy chỗ nào khói bay
lúc ấy mới gặp bình thực
chốn Đoài cung sinh Thánh sinh Vương
chống Trời bốn cột vững vàng
tướng Đông hải để vinh vang để đời
11. Cửu Trùng thăm thẳm vận ngôi
hoa khai Bạch Xỉ thực tài Thánh Quân
Lục Thất cầm cán cân trong nước
hải càn khôn sau trước được yên
tuần này chỉn thực Phá Điền
Đế Vương sửa trị Nam Thiên tự rày
Đồ bát bách phen này đem lại
Tộ cửu trường hòa thái thanh minh
đỉnh tân cách cựu dành dành
thái bình hưởng thuở trị bình an vui
21. ta nay vốn làm trai trong nước
sự nhiệm mầu sau trước làu thông
những lời dĩ vãng đã xong
tương cho chép để bảo cùng hậu côn
gọi làm tam hội bí ngôn
dầu bao sấm ký cũng khôn sánh tày
khuyên hậu tiến cầm tay ngâm đọc
ngôn cựu mà thực ý khôn suy
hướng minh bối ám phải thì
công danh sẵn để phù trì quốc gia
31. thái bình hưởng duy phúc nhà
vinh hoa đôi chữ tạc hòa nên bia
mặc lòng ai biết mà suy
cao thâm hai chữ tạc ghi tấc lòng.

Tạm chú thích : 

bài 1

15. vận tao hung : vận gặp việc xấu.

16. quốc phá niên hung : năm xấu đất nước vỡ tan tành.

20. Lưu Hầu : Trương Lương mưu thần nhà Hán, sau tu Tiên. chữ Lưu chính văn chép chưa chuẩn, chỉ là đồng âm, chính ra là 劉 .

21. Thiên công : ông Trời.

31. tạm dịch : trong (bài này) một biến nghìn, nói về các việc năm Tỵ Ngọ Mùi Thân.

bài 2

3. chưa rõ ý gì.

28. bả : tức là cầm, nắm.

bài 3

tạm dịch : nói về việc sinh Thánh sinh Vương sau thời loạn.

6. ý không có người, nên không thổi nấu gì.

12. chữ Quân trong chính văn chưa được chuẩn. nên là chữ Quân 君 .

14. tức là muôn nơi yên ổn.

17. Đồ = cơ đồ , bát bách = 800.

18. Tộ = vận nước thịnh vượng, cửu trường = lâu dài.

19. đỉnh tân cách cựu : thay cũ đổi mới. cũng còn nói là "đỉnh tân cách cố".

24. hậu côn = con cháu.

28. ngôn cựu : lời nói cũ.

29. hướng minh bối ám : theo chỗ sáng, bỏ chỗ tối.

Những bài này qua ý tứ có thể đoán được xuất xứ, khả năng ra đời vào thời Pháp thuộc. Văn chương khá lủng củng, lời lẽ trùng lặp. Có vẻ như dựa vào sự hiểu biết Sấm Trạng mà làm ra. Với ý tứ kêu gọi quốc dân, nhất là lớp trẻ.

Văn thơ của Trình Quốc Công trong Sấm Ký là lối thơ lục bát và song thất lục bát thời kỳ Lê Mạc. Đôi khi có câu như thể phú, nên số lượng chữ ở một số câu có thay đổi. Nhiều câu gieo vần lưng, vần ở chữ thứ 2, thứ 4, đọc lên vẫn nhịp nhàng, chứ không lủng củng như một số bài không rõ xuất xứ.

Bản thứ 2 TVQGVN

(chưa rõ tác giả)

運中元皮𢆥壬子

節小寒皮課冬天

玄冥所役扲權

東風蔑陣揲安𦊛皮

曾曾䏾𪅴爫棋

𨨨鐄露現皮欺越𧍰

𤎜彙紅𡨌嵬太乙

課工𢚸車秩扶𨖲

泣泣正午當千

𠓇雷世界山川賒𧵆

全家澤蔭恩潤

迎樁𣹕菊濛旬𨑮𡅳

合伴賢仍𠊛知己

𨷑圖䀡別裡初𠉞

仍才珠玉呂台

朋刀画渃鬪𠉞坤𥆾

刀鐄高價餘𠦳

強䀡強訴強印強牟

除味道𡄎𥹰買別

鑿工𢚸罵泄拱…

埃咍斈特神經

乙罗福及聖明旬尼

圣賢𡃹祝日醝

興制盘泊撫𢬣

量𥪝時世对咍𠽋唭

䀡𨎠𨍦自𠁀上古

駱竜君本祖渃些

此𢀨𦊚𣷭𧵆賒

爫祖南越泣和兜兜

嵗𡗉享特𢀨𢀭

𤾓𤳇唉乳祚𥹰跬𥾽

简易呐仍𠳒史記

論正統会計朱明

丁先歲𥘷特生

棋𦰤習陣用兵𡨌同

固恬自課𢀨滝

昂𣳔俸𧡊黄竜恬冷

天書㐌定仃仃

木棉𡦂現㐌停𢧚疎

木根杳杳

木表青青

禾刀木落

十八子成

東阿入地

奇木再生

震宫日現

兑宮隱星

六七月間

天下太平

蔑句罗蔑有情

𠁀𠁀渃固恬冷帝王

𦋦威所治𦊚方

隊時台对興亡於𡗶

禾刀木罗茹黎氏

十八子户李对台

東阿入地昌咍

茹陳自意權台昭皇

𨖲𡾵撫治祚長

执𢬣醜襖凱鐄達安

坦藍山𤤰黎太祖

𡗶𢩾威核𦹵用兵

寔罗奇木再生

𦋦威兜吏帝京萬全

所𢀨糁𡎝調安

蛮夷拱服𣷭醃𡽫悌

逻𨓡咍震宮現日

方甲乙罗坦古斎

太祖宝奇𨖲𡾵

神宗撫治𠄼𠁀圣明

吏固兑宮隱星

西都鄭氏時名閉迡

鬼魔秩勿对台

閉除天下䀡𠊛平店

𪚤𧡊仍霜𩂟這冷

類跋扈𢭄猛凶興

都𡗉爫役不人

刧𠊛𥙩𧵑曾平押㩜

誇皮顔色才坤

芾兑仁義芾群愛恩

数罗仍帥民以暴

性凶興狤兔恢魁

事爫决拯朱堆

萬民甕甕㗂呌已𡗶

斫篭仍事害𠊛

𨕭頭拯兑固𡗶撫𩂏

称車仍廊黎对莫

把寃家詧𨎠打饒

芾埃肯忍埃兜

水戰步戰默油懺生

店𠊛習陣用兵

爫朱天下民冷淋炭

渚曾𧡊古金事呂

蔑團軍嫁祸周民

鳩𢚸毒与固分

爫朱恠渃辱民旬尼

𤾓户埃拯沫湄

英雄埃拯沫湄喭…

詩云

昔日螳螂去捕蝉

𡸈知鴻雀在身边

…雀被獵人弹打

獵人又被虎傷牽

虎抱獵人俱陷井

漁人到處利兼全

谁知一命还一命

报應…明在眼前

吏呐事江東課奴

會寃家仍户𡥵昌

都饒称爵称王

个箕制沫鑊湯渃油

舂升𩈘渃滥…

細欺渃燶众眉仕盃

咳𢪀䀡哺類𧉻鶏

意怒罗種無知

争饒𢭄猛蔑時扲饒

渚易埃時忍埃

罕時吏把行豺

些駭拮䋥車荄朱𥾽

洳德奇萬全收特

於𢚸𡗶定𨎠丕如

閉除權𦥃當𢬣

調時𠃩鑊齊𠁀王𦋦

仁矯默䋥湯大行

軍矯辱娘妸𦝄

讖云

十家一牛耕

九女一夫争

宝江天子出

不戰自然成

腸中垂口字

武氏聖人名

北東多義士

西南種帝城

外夷外虜掠

中國見刀兵

暴君施鋒刃

良人必隱形

聖智兌方出

賢士南方生

山中雄虎起

馬上義仁行

午未强盜賊

申酉國丙清

戌亥聖乾御

世世享安寜

戌亥年間役庄賒

東南虜將死山河

聖群在边山处

白齒白髮在山河

巳年閏一月侵亡

東北其時尽自終

初六日真雷發

後三日風帚成空

山河流血干戈靡

山谷摧崩國待冬

勸人……爲人物

日彙斜傾日月中

天下紛紛若羽林

四方兵起乱尤深

城都造次英雄尽

鵉殿催崩猛虎沉

強虜遙聞驚破胆

平民望見廣心

月臨八節登乾御

萬歲高呼咒圣今

午丙開光

坎震往傳

兑離外地

午日當天

陰陽無往

天地循環

天打牛死

木折犬藏

子刑鷄散

木折羊难

草人竜去

曾子虎散

沒胆𩄲撐…𡨌𡗶

𠄼𠀧繩𡮈打饒制

𢘾固柴僧𦋦𢩾渃

楼罗白齒買𢧚𠁀

程狀元云

太原三險

永賴一區

保身之地也

Phiên âm

1.vận trung nguyên vừa năm Nhâm Tý
tiết Tiểu Hàn vừa thuở đông thiên
huyền minh sửa việc cầm quyền
đông phong một trận dẹp yên tư bề
tầng tầng bóng ác làm kỳ
chiêng vàng lộ hiện vừa khi vượt rồng
rạng vầng hồng trong ngôi Thái Ất
thuở công lòng xa trật vừa lên
khắp khắp chính Ngọ phù lên
sáng soi thế giới sơn xuyên xa gần
11.toàn gia trạch ấm ân nhuần
nghiêng thùng rót cúc mong tuần mời khuyên
họp bạn hiền những người tri kỷ
mở đồ xem biết lý xưa nay
những tài châu ngọc lạ thay
bằng dao họa nước dấu nay khôn nhìn
dao vàng cao giá dư nghìn
càng xem càng tỏ càng in càng mầu
giờ mùi đạo gẫm lâu mới biết
tạc chưng lòng mựa tiết cùng...
21.ai hay học được Thần Kinh
ắt là phúc gặp Thánh minh tuần này
Thánh hiền chén chuốc nhạt say
hứng chơi bàn bạc phủ tay
lường trong thời thế đổi thay nực cười
xem trước sau từ đời thượng cổ
Lạc Long Quân vốn tổ nước ta
sửa sang bốn bể gần xa
làm Tổ Nam Việt khắp hòa đâu đâu
tuổi nhiều hưởng được sang giàu
31.trăm trai hãy nhủ Tộ lâu khỏe bền
giản dị nói những lời sử ký
luận chính thống hội kể cho minh
Đinh Tiên tuổi nhỏ được sinh
cờ lau tập trận dụng binh giữa đồng
có điềm tự thuở sang sông
ngang dòng bỗng thấy hoàng long điềm lành
Thiên Thư đã định rành rành
Mộc Miên chữ hiện đã đành nên thơ
40.mộc căn yểu yểu
mộc biểu thanh thanh
hòa đao mộc lạc
thập bát tử thành
Đông A nhập địa
kỳ mộc tái sinh
Chấn cung hiện nhật
Đoài cung ẩn tinh
lục thất nguyệt gian
thiên hạ thái bình
một câu là một hữu tình
51.đời đời nước có điềm lành Đế Vương
ra uy sửa trị bốn phương
đôi thời thay đổi hưng vong ở Trời
Hòa Đao Mộc là nhà Lê thị
Thập Bát Tử họ Lý đổi thay
Đông A nhập địa xương thay
nhà Trần từ ấy quyền thay Chiêu Hoàng
lên ngôi phủ trị Tộ trường
chắp tay rủ áo ngai vàng đặt an
đất Lam Sơn vua Lê Thái Tổ
61.Trời giúp uy cây cỏ dụng binh
thực là Kỳ Mộc Tái Sinh
ra uy đâu lại Đế Kinh vạn toàn
sửa sang tám cõi đều an
Man Di củng phục bể êm non đễ
lạ lùng thay Chấn Cung Hiện Nhật
phương Giáp Ất là đất Cổ Trai
Thái tổ Bảo Kỳ lên ngôi
Thần Tông phủ trị năm đời Thánh minh
lại có Đoài Cung Ẩn Tinh
71.Tây Đô Trịnh thị thời danh bấy chầy
quỷ ma chật vật đổi thay
bấy giờ thiên hạ xem ngày bằng đêm
trông thấy những sương mù giá lạnh
loài bạt hỗ cậy mạnh hung hăng
đua nhau làm việc bất nhân
cướp người lấy của tưng bừng áp giam
khoe bề nhan sắc tài khôn
nào đoái nhân nghĩa nào còn ái ân
số là những soái dân lấy bạo
81.tính hung hăng cật thỏ khôi khôi
sự làm quyết chẳng cho đôi
vạn dân ung úng tiếng kêu dậy Trời
chước tuồng những sự hại người
trên đầu chẳng đoái có Trời phủ che
xưng xe những sang Lê đuổi Mạc
bả oan gia thù trước đánh nhau
nào ai khứng nhịn ai đâu
thủy chiến bộ chiến mặc dầu sắm sanh
đêm ngày tập trận dụng binh
91.làm cho thiên hạ dân lành lầm than
chưa từng thấy cổ kim sự lạ
một đoàn quân giá họa cho dân
cưu lòng độc dữ có phần
làm cho quái nước nhọc dân tuần này
trăm họ ai cũng mát mưa
.anh hùng ai chẳng mát mưa ngán...
thi vân :
98.tích nhật đường lang khởi bổ thiền
khởi tri hồng tước tại thân biên
....tước bị lạp nhân đạn đả
lạp nhân hựu bị hổ thương khiên
hổ bão lạp nhân câu hãm tỉnh
ngư nhân đáo xứ lợi kiêm toàn
thùy tri nhất mệnh hoàn nhất mệnh
báo ứng.....minh tại nhãn tiền

lại nói sự Giang Đông thuở nọ
hội oán gia những họ còn xương
đua nhau xưng tước xưng vương
cá kia chơi mát hoạch thang nước dầu
thung thăng mặt nước lạm...
111.tới khi nước nóng chúng mày sẽ vui
hãy nghĩ xem phô loài bạng duật
ấy nó là giống vô tri
tranh nhau cậy mạnh một thì cầm nhau
chửa dễ ai thời nhịn ai
hẳn thời lại bả hành sài
ta hãy cất lưới xe cây cho bền
nhờ đức cả vẹn tuyền thu được
ở lòng Trời định trước vậy như
bấy giờ quyền đến đang tay
121.đều thời chín hoạch tề đời Vương ra
nhân kiêu mắc lưới thang đại hành
quân kiêu nhọc nàng ả trăng

sấm vân :

124.thập gia nhất ngưu canh
cửu nữ nhất phu tranh
Bảo Giang Thiên Tử xuất
bất chiến tự nhiên thành
trường trung thùy khẩu tự
Vũ thị Thánh Nhân danh
Bắc Đông đa nghĩa sĩ
131.Tây Nam chủng Đế thành
ngoại Di ngoại lỗ lược
trung quốc kiến đao binh
bạo quân thì phong nhẫn
lương nhân tất ẩn hình
Thánh Trí Đoài phương xuất
Hiền Sĩ Nam phương sinh
sơn trung hùng hổ khởi
mã thượng nghĩa nhân hành
Ngọ Mùi cường đạo tặc
141.Thân Dậu quốc Bính thanh
Tuất Hợi Thánh Càn ngự
thế thế hưởng an ninh

144.Tuất Hợi niên gian việc chẳng xa
Đông Nam lỗ tướng tử sơn hà
Thánh còn....tại biên sơn ngoại
Bạch Xỉ, Bạch Phát tại sơn hà

148.Tỵ niên nhuận nhất nguyệt xâm vong
Đông Bắc kỳ thời tận tự chung
...sơ lục nhật chân lôi phát
hậu tam nhật phong chửu thành không
sơn hà lưu huyết can qua mỹ
sơn cốc thôi băng tuyết đãi đông
khuyến nhân.......vi nhân vật
nhật vựng tà khuynh nhật nguyệt trung

156.thiên hạ phân phân nhược vũ lâm
tứ phương binh khởi loạn vưu thâm
Thành Đô tạo thứ anh hùng tận
Loan Điện thôi băng mãnh hổ trầm
cường lỗ dao văn kinh phá đảm
bình dân vọng kiến quảng...tâm
nguyệt lâm bát tiết đăng Càn ngự
vạn tuế cao hô chúc Thánh cẩm (kim)

164.Ngọ Bính khai quang
Khảm Chấn vãng truyền
Đoài Ly ngoại địa
Ngọ nhật đương thiên
âm dương vô vãng
Thiên Địa tuần hoàn
Thiên đả ngưu tử
mộc chiết khuyển tàng
Tý hình Kê tán
mộc chiết Dương nan
thảo nhân long khứ
tằng tử hổ tan

176.một đám mây xanh ...giữa trời
năm ba thằng nhỏ đánh nhau chơi
nhờ có thày tăng ra giúp nước
lâu la Bạch Xỉ mới nên đời

180.Trình trạng nguyên vân :
Thái Nguyên tam hiểm
vĩnh lại nhất khu
bảo thân chi địa dã !

Tạm dịch và chú thích :

1. Trung Nguyên : nguyên thứ hai trong tam nguyên, nếu tính từ thời Mạc đến nay thì có ba Trung nguyên : 1564-1623; 1744-1803; 1924-1983; trong đó Nhâm Tý là các năm 1612, 1792, 1972. Qua đó có thể biết là không phải Trạng Trình (1491-1585) làm. Có tài liệu cho rằng của Phùng Khắc Khoan (1528-1613) làm, điều này còn để tiếp tục nghiên cứu. Thực ra ngoài Trạng Trình, cũng còn có những người biết được Thiên Cơ.

2.đông thiên : là ngày mùa đông.

3.huyền minh : đen tối, thường dùng chỉ cõi âm.

4.đông phong : gió đông. từ khoảng đông chí đến tiểu hàn vẫn thường có gió đông.

5.bóng ác : bóng quạ. phiếm chỉ mặt trời.

8.xa trật : xe ngựa, bổng lộc của người làm quan được cấp.

12.rót cúc : phiếm chỉ rót rượu.

14.mở đồ : mở đồ thư, tức là sách vở.

16.dao vẽ xuống nước không để lại vết tích, do vậy khó nhận thấy.

20.mựa : từ cổ tương tự như chớ, đừng.. câu này ngờ thiếu một chữ.

21.Thần Kinh : kinh sách của Thần.

31.Tộ : chỉ vận nước hưng vượng lâu bền.

34. tức là kể ra các triều đại chính thống.

36-37.Đinh Tiên Hoàng bị chú đuổi đánh, chạy đến bờ sông thì hết lối, bỗng có con rồng vàng đỡ qua sông nên thoát nạn.

38.Thiên thư : sách Trời.

39.mộc miên : cây gạo. nhắc lại chuyện cây gạo ở Cổ Pháp-Bắc Ninh, bị sét đánh mà có vết như chữ, đọc lên thành bài sấm.

40.gốc rễ cây mờ mịt.

    cành lá xum xuê

    hòa đao mộc rơi xuống

    thập bát tử nên việc

    Đông A vào đất

45.cây lạ lại sinh. có bản chép là "dị mộc" hoặc "mộc dị", ý nghĩa tương tự.

    cung Chấn mặt trời mọc

    cung Đoài các vì sao lặn

48.trong khoảng tháng 6,7. có bản, kể cả Đại Việt Sử Ký, chép là "niên gian".

    thiên hạ thái bình.

54-65.giải nghĩa bài sấm ở cây gạo.

66-67.Cổ Trai là quê Mạc Đăng Dung. ở đây cho rằng nhà Mạc ứng với câu "Chấn cung hiện nhật". thiết tưởng, phía trên bảo rằng luận về các triều đại chính thống, mà đây lại bảo nhà Mạc ứng với câu này, ngang hàng với các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần, Lê. trong quá trình từ nhà Mạc đến nay, các quan điểm chính đều không nhìn nhận nhà Mạc là chính thống. chỉ có gần đây mới rộ lên phong trào ca tụng nhà Hồ, nhà Mạc, chúa Trịnh. ta có thể thấy tác giả bình luận mang màu sắc chính trị đương thời, giống như sư Vạn Hạnh bình luận câu "thụ căn yểu yểu, mộc biểu thanh thanh".

70-71.cho rằng Trịnh Kiểm ứng với câu "Đoài cung ẩn tinh", xem tiếp mấy câu thấy ý không được tốt đẹp về họ Trịnh. có thể thấy được tư tưởng thân Mạc mà bài Trịnh, họ Phùng theo Trịnh  khó có thể có quan điểm này.
73.chữ "ngày" trong văn bản chép là "người", chúng tôi soạn theo đúng nguyên bản. phía dưới cũng thế, dùng chữ "người" thay cho "ngày".
75.bạt hỗ : ương bướng.
81.cật : là một giống thỏ.
87.bả : cầm, nắm.
94.cưu : chim cưu.
96-97.chưa hiểu được ý gì.
98.ngày trước bọ ngựa bắt ve sầu
     không biết chim hồng tước ở bên cạnh
     hồng tước bị thợ săn bắn đạn
     thợ săn bị hổ làm bị thương
     hổ ôm thợ săn rơi xuống giếng
     người đánh cá đến nơi lợi đủ mọi đường
     ai biết tất cả đều là số mệnh
     báo ứng rõ ràng ở trước mắt.
112.bạng duật : ngao, cò.
121.chín hoạch : chín cái vạc. cũng như "cửu đỉnh".
124.mười nhà có một con trâu.
125.chín cô con gái chung nhau một chồng. trước năm 1945 có truyền câu "chín làng mới có một trâu, chín cô con gái gánh chung một cồng", có người cho rằng ứng với việc có máy cày, chín làng chỉ cần 1 máy. việc cửa hàng bách hóa tự xưng về nhân viên là "làm dâu trăm họ".
126.Thánh ra ở Bảo giang.
127.chẳng đánh cũng nên việc.
128.trong ruột rủ xuống chữ "khẩu". có vẻ dính dáng đến câu"mộc hạ liên đinh khẩu".
129.họ Vũ là tên của Thánh Nhân.
130.phương Bắc phương Đông có nhiều nghĩa sĩ.
131.phương Tây phương Nam dựng kinh đô.
132.giặc ở ngoài cướp chiếm.
133.trong nước thấy chiến tranh.
134.vua ác thi hành chính sách bằng mũi kiếm.
135.hiền tài ắt ẩn nấp.
136.bậc Thánh trí ra ở cung Đoài.
137.bậc Hiền sĩ sinh ra ở phương Nam.
136.trong núi hổ mạnh ra.
139.trên ngựa làm việc nhân nghĩa.
140.năm Ngọ Mùi trộm giặc mạnh.
141.năm Thân năm Dậu được trong lành.
142.năm Tuất năm Hợi Thánh ngự ở Càn.
143.đời đời hưởng an ninh.
144.việc trong năm Tuất Hợi không còn xa. nếu viết từ 1612 thì quả là hơi chủ quan.
145.Đông Nam tướng cướp chết.
146.biên sơn ngoại : ngoài núi vùng biên.
147.trắng răng, trắng tóc ở trong đất nước.
148.năm Tỵ nhuận một tháng lấn chiếm mất.
149.Đông Bắc lúc ấy đến lúc cuối.
150...ngày mùng 6 nổi sấm. ngở thiếu chữ "tiền=trước".
151.sau ba ngày gió quét thành phố trống rỗng.
152.núi sông máu chảy khi trải qua cuộc chiến.
153.thung lũng trong núi sạt lở, băng tuyết đợi mùa đông.
154.khuyên người....vì người và vật.
155.một quầng sáng nghiêng vẹo trong mặt trăng mặt trời.
156.thiên hạ rối ren như trong rừng lông.
157.bốn phía lính nổi lên làm loạn rất đông.
158.anh hùng sẽ chết ở trong kinh đô.
159.cung điện đổ nát, hổ mạnh cũng chìm.
160.bọn cướp mạnh, vừa nghe đã vỡ mật.
161.dân thường ngóng thấy ...lòng rộng rãi.
162.vào khoảng tháng 8 âm thì lên ngôi vua.
163.tiếng tung hô Thánh muôn năm vang dậy.
164.Ngọ Bính mở ra.
165.Khảm Chấn truyền qua.
166.Đoài Ly ngoài đất.
167.Ngọ mặt trời giữa trời.
168.âm dương không qua lại.
169.Trời Đất xoay vòng.
170.Trời đánh trâu chết.
171.cây gãy chó ẩn.
172.Tý hình phạt Gà tan tác.
173.người cỏ rồng đi.
175.con cháu hổ cũng tan.
180.Trình trạng nguyên bảo rằng :
Thái Nguyên ba hiểm, mãi ơn một vùng (đất này), (là) đất để bảo vệ mình.
Qua câu cuối trích dẫn Trạng trình, có thể đoan định là do người khác làm.

Một số câu tương truyền ở Cổ Am

sinh con càng nhớ thương cha
sinh cháu lòng bà càng nhớ thương ông
bao giờ Xuân nổi bão giông
nước non một dải thỏa lòng người ơi.

-có người cho rằng liên quan đến giai đoạn 1954-1975.

nghiệm lời người nói từ xưa

nhuận hai tháng Bảy mong mưa làm gì

nhà giàu tích thóc làm chi

cho người nghèo khó kẻo thì uổng công.

-có ý kiến cho rằng ứng với việc cải cách ruộng đất, năm đó nhuận hai tháng bảy. muốn khuyên người giàu làm từ thiện, vì rốt cục sẽ bị tịch thu hết tài sản.

đến thời Dê lại giết Dê

cam lòng chịu nhục giết thuê cho người

bởi chưng ngã giá vàng mười

giết con hại cháu ngàn đời cười chê !!!

mới hay huynh đệ tương tàn

bởi chưng bỏ ngãi tham vàng người ơi.

Hầu rên tháng Tám đói qua

Gà kêu đói chết tháng ba đầy đường

một rằng thương hai rằng thương

thấy chết đầy đường ngoảnh mặt bước qua.

-có người cho rằng ứng với nạn đói ở miền Bắc 1944-1945.

Chợ Đen vốn một lời mười

gạo châu củi quế người người than van.

vàng mười trí lực ông cha

ngang đời thời khắc xem ra bọt bèo

giặc phá một thán lòng đau

mình phá gấp chục nhìn nhau cả cười

giặc phá một, ta phá mười

để sau con cháu khóc hoài thở than.

-có ý kiến cho rằng nói về việc phá đền chùa miếu mạo hồi những năm 70 của thế kỷ 20. cũng tương tự câu dưới.

giặc phá một vẻ xót xa

mình phá gấp chục khề khà cười vui.

cho hay những kẻ Công Hầu

giàu sang biết gửi nơi đâu chuyến này.

ai ơi chớ vội làm giàu

thằng Tây nó tếch nhà giàu phải san.

-có một dị bản "thằng Tây nó tếch, thằng Tàu nó sang".

điền vô nhân canh

lộ vô nhân hành

thị vô nhân chí

thiên hạ cộng vi binh.

-ruộng không người cày, đường không người đi, chợ không người đến, thiên hạ đều là binh lính !

công minh chính trực vàng mười

đầy trời ganh tỵ, hẹp hòi ghét ghen.

-đạo đức trở thành xa xỉ phẩm.

Dịch Càn cửu ngũ

Lục Thất xuất Minh Quân

Hồng Đồ ngũ bách niên thiên hạ

Quốc Tộ miên trường tổng vạn xuân

-hào Cửu Ngũ của quẻ Càn trong kinh Dịch. Sáu Bảy Vua sáng sẽ ra. Hồng Đồ 500 năm, Quốc tộ kéo dài đến vạn xuân. (có ý kiến cho rằng chữ Thất ghép với chữ Lục là chữ Khảm-quẻ Khảm, chỉ phương Bắc).

rõ ràng hai bảy mười ba
đuốc đâu mà đốt tám gà trên mây

chỉ chuyện toàn quyền Pat-kê chết cháy máy bay.

thời đến mây đâu phủ kín trời

đằng đằng sát khí ngút trời Tây

dậy đất sấm vang rền sét nổ

báo lũ sài lang sắp hết thời !